مضرات کاربرد پلاستیکها ...

نگرانی راجع به بطری‌های پلاستیکی که از یک ماده شیمیایی هورمون مانند ساخته شده باعث شد در ماه دسامبر گذشته این بطری‌ها از ویترین بسیاری از مغازه‌های کانادا جمع آوری شود.

عده‌ای از دانشمندان معتقدند این بطری‌ها که در آن از پلی کربنات‌ها استفاده شده، ممکن است بتواند باعث اختلال در سیستم هورمونی بدن شود اما اختلاف بر سر این است که چگونه ممکن است مقادیر بسیار کم این ماده در غذا و نوشیدنی‌هایی که در این ظروف نگهداری می‌شوند، راه یافته و موجب ضرر شوند.

البته سازمان غذا و داروی آمریکا و صنعت پلاستیک‌سازی‌ آن معتقدند این محصولات خطری ندارد. با این‌حال گروهی از متخصصان این کشور در کنفرانسی خطرات احتمالی BPA ( بیسفنول آ) برای سلامت انسان را مورد توجه قرار داده و خواهان مطالعات بیشتر در این زمینه شده‌اند.

آنها به شواهدی استناد کرده‌اند که نشان می‌دهد میزان این ماده در بدن آمریکایی‌ها بیش از چیزی است که در حیوانات آزمایشگاهی توانسته آسیب برساند. حتی همین شبهات باعث شده که از اواخر سال 2005 در مناطقی دیگرکه فروشگاه‌های زنجیره‌ای مواد غذایی ارگانیک ارائه می‌کنند، فروش شیشه شیر بچه یا لیوان‌هایی که جنس پلی کربنات دارند، متوقف شود.

بعضی از انجمن‌های محیط زیست در آمریکا و کانادا انتظار دارند بقیه هم از این روش پیروی کنند.

آیا حقیقت قربانی تجارت می‌شود؟

این اختلاف باعث روشن شدن چراغ مؤسسه بین‌المللی NNI، منشعب از مؤسسه والتهام شد که 900 نفر را استخدام کرد تا از بازار فروش منطقه روچستر در پنفیلد پشتیبانی کنند. مدیر مرکز تحقیق NNI تام کامینز می‌گوید: به ندرت یک ماده شیمیایی سوژه چنین بررسی‌های دقیق و موشکافانه علمی قرار گرفته و هنوز آژانس‌های مهم و قدرتمندی هستند که از به‌کارگیری بطری‌های پلی کربنات حمایت کرده و آن را برای سلامت افراد مضر نمی‌دانند.

در سال 2000 بعد از گذشت حدود 50 سال از تأسیس این مؤسسه بطری‌های نالژن در رنگ‌های مختلف قرمز، آبی و زرد تولید شد که به سرعت در دبیرستان‌ها و دانشگا‌ه‌ها رایج شد.

بطری‌های سبک، بادوام و مقاوم در برابر تغییر رنگ و بو که درهای آن قابل پیچ شدن هم بود و برای نگهداری آب سرد و گرم استفاده می‌شد؛ جانشین بطری‌های یکبار مصرف آب شدند. این نوآوری‌ها کارو بار این شرکت را حسابی گرم کرده و در آمد زیادی را برای سهام‌داران رقم زده‌است.

انسان مقاوم‌تر است یا جوندگان؟

بد نیست بدانید بیسفنول آ در ماده پرکننده دندان، قوطی‌های غذا، سی دی و دی‌وی‌دی، عینک و بسیاری از لوازم خانگی هم بکار گرفته می‌شود. به استناد مطالعات متعددی که در آمریکا، اروپا و ژاپن انجام شده، بطری‌های پلی کربنات حاوی کمی بیسفنول‌آ (BPA) هستند و البته مقدار آن به قدری کم است که ضرر آن برای سلامت انسان و محیط زیست بسیارناچیز به نظر می‌رسد.

اما نکته در این است که بعضی از مطالعات که بر روی حیوانات انجام شده نشان داده که مقادیر بسیار کم هم ممکن است بتواند درایجاد بیماری‌های مزمنی مانند سرطان سینه و پروستات، چاقی و بیش فعالی کودکان، بلوغ زودرس، سقط خودبه‌خود و سایر مشکلات باروری نقش داشته باشد.

این هم خراب کرد!

علاوه بر این، تحقیق دیگری درباره ناهنجاری‌های کروموزومی که توسط دکتر پاتریشیا هانت و تیمی از محققان دانشگاه کیس وسترن در کلیو لند انجام شده نشان داده که بیسفنول آ که از بطری‌های پلی کربنات در آب یا ماده غذایی داخل ظرف آزاد می‌شود می‌تواند در موش‌های آزمایشگاهی موجب یک اشتباه در روند تقسیم سلول به نام آناپلوئیدی شود. (اگر چه طرفداران این بطری‌ها معتقدند این تحقیق استاندارد‌سازی‌ صحیحی نداشته و معتبر نیست.)

به نظر می‌رسد این اشتباه به علت نامرتب چیده‌شدن کروموزوم‌ها در یک مرحله مهم تقسیم سلول باشد. این مشکل در انسان می‌تواند باعث سقط و ناهنجاری‌های تولد از جمله سندرم داون شود. لازم است بدانید در سال 2003 هم تحقیقی درمجله دورنمای سلامت محیط به چاپ رسید که نشان می‌داد شست‌وشوی مکرر و سابیدن این بطری‌ها باعث آزاد شدن مقادیر بیشتری از بیسفنول آ می‌شود.

به عبارت دیگر هرچه ظرف پلاستیکی کهنه‌تر باشد، بیسفنول‌آ سریعتر از آن آزاد می‌شود. علاوه بر این گرما هم می‌تواند این روند را تشدید کند.

چه کسی راست می‌گوید؟

هیات 38 نفره محققان آموزشی و دولتی در مؤسسه ملی حامیان سلامت، نیز چندی پیش اعلام کردند لازم است اثرات بالقوه بیسفنول آ بر سلامت انسان مورد توجه قرار گرفته و در آینده بیشتر راجع به آن تحقیق شود. البته جالب است بدانید به گفته ووم سال پروفسور زیست شناس دانشگاه میسوری در این پانل بیش از 700 عنوان تحقیق راجع به BPA بررسی شده به‌خصوص آنهایی که در ده سال گذشته منتشر شده‌اند.

او معتقد است با این حال مسئولان سلامت و محیط زیست آمریکا وانمود می‌کنند هنوز در این باره نکات تاریکی وجود دارد.

اگرچه هنوز بر سر مضر یا بی‌ضرر بودن این بطری‌ها توافقی بین علما وجود ندارد، بهتر است تا می‌توانیم کمتر از این ظروف استفاده کنیم. بالاخره این ظروف هم به مرور زمان آسیب دیده و خراشیده می‌شوند.

3 نکته طلایی برای استفاده از بطری پلاستیکی

1)هنگامی که نیاز به ظروف قابل حمل دارید، بخصوص برای حمل نوشابه‌های اسیدی و داغ، بهتر است به جای ظروف پلاستیکی از ظروف استیل، سرامیکی یا شیشه‌ای استفاده کنید. اگر چه هنگام پیاده روی حمل ظروف سرامیکی یا شیشه‌ای مشکل است اما برای مسافرت یا هنگامی که ماشین دارید، این ظروف مناسب‌تر است.

2) اگر مجبورید از ظروف پلاستیکی استفاده کنید، از پلاستیک های پلی اتیلن وپلی پروپیلن استفاده کنید. اما ترجیحا از ظروف پلی استیرن، پلی وینیل کلراید و پلی کربنات استفاده نکنید. در ضمن ظرف‌هایی که از جنس پلی اتیلن ترفتالات (PET) ساخته شده‌اند، یک بار مصرف هستند و نباید مجددا استفاده شوند.

3) اگر از ظرف‌های پلاستیکی استفاده می‌کنید، آنها را از معرض گرما دور نگه‌دارید و تنها آب سرد را در آن ذخیره کنید. وقتی می‌خواهید از این ظروف استفاده کنید، ابتدا آنها را خودتان با مایع ظرفشویی ملایم بشویید و خوب و کامل آبکشی کنید.

منظور این است که از ماشین ظرفشویی و سفید کننده‌ها برای پاک کردن آن استفاده نکنید. سپس بگذارید ظرف در دمای اتاق خشک شود. حتی به مدت طولانی آنها را در معرض نور خورشید قرار ندهید. بهتر است هر 6 ماه یکبار ظروف را تعویض کرده و هر گاه ظروف پلاستیکی غذا رنگ گرفته و یا خراشیده شد، آنها را دور بیندازید.