ببینیم این ضایعات را چه کسانی و چگونه خریداری می‌‌کنند.
نوری: نحوه ارتباط ما با خریداران، یکسویه است. بدین معنی که اغلب آن‌ها با ما تماس می‌‌گیرند. این افراد سواد و دانش کافی ندارند و مواد مذکور را به کارخانه‌ها و اشخاص بلد این کار می‌‌فروشند.
چوکامی: در مزایده سال 83 با شخصی قرارداد داشتیم که هر از چندگاهی به ما مراجعه می‌‌کرد و پوشال‌ها را با خود می‌‌برد. در همین منطقه‌ای که ما هستیم، حدود 30 تا 40 مرکز جمع‌آوری پوشال وجود دارد که تمام تهران را زیر پوشش خود دارند و به بسیاری از کارخانه‌ها، کاغذ می‌‌فروشند.
سلامت:<خریدارانی که ما به آن‌ها جنس می‌‌فروشیم، مشخص هستند و ما با آن‌ها در تماس هستیم.
فیضالاسلام در میان صحبت‌هایش به نکاتی اشاره می‌‌کند: قبلاً کارخانه‌های مقواسازی با صحافان و چاپخانه‌داران قرارداد می‌‌بستند و در عوض گرفتن کاغذهای باطله، به آن‌ها مقوا می‌‌دادند. ولی دیگر این کار انجام نمی‌‌شود و یک عده دوره گرد به جمع‌آوری ضایعات کاغذ روی آورده‌اند که کاغذها را از کوچه و خیابان و هرجا که ببینند جمع‌آوری می‌‌کنند. ما جای خاصی برای نگه‌داری پوشال نداریم و پس از این‌که مقداری پوشال جمع‌آوری شد، آن‌ها را به‌صورت فله و بسته‌بندی در گونی، به دوره‌گردهای روزانه می‌‌فروشیم.
اصلاح هم می‌‌گوید: موادی را که ما برای کارخانه‌های مقواسازی استفاده می‌‌کنیم‌بیشتر، از گاراژهای بازیافت شهرداری و دوره‌گردهای سطح شهر که از زباله‌ها و چاپخانه‌ها،کاغذ و مقوا و کتاب و دفترهای باطله جمع‌آوری می‌‌کنند، تهیه می‌‌شود.
نادر خاصی از جمله خریداران فیلم، زینک و هیپوی باطله است. وی درباره دلایل خریداری این مواد می‌‌گوید: داروی هیپو، داروی ثبوت فیلم است که مانع ظهور بیش از حد فیلم می‌‌شود، به این صورت که مقداری از ژلاتین روی فیلم را که محتوی ترکیبات نقره است، در خود حل می کند. همان‌طور که در فیلم‌های باطله هم مقداری ژلاتین حاوی ترکیبات نقره وجود دارد. زینک هم که جنس عمده‌اش، آلومینیوم است، به همین دلیل این مواد دور ریختنی نیستند و ما آن را از لیتوگرافی‌ها می‌‌خریم.
خاصی در خصوص نحوه خرید و فروش می‌‌افزاید: ما قبل از خرید هیپو، آن را تست می‌‌کنیم تا درصد غلظت نقره موجود در آن را به‌دست آوریم و با توجه به میزان آن، قیمت می‌‌گذاریم. فیلم هم فقط نوع نگاتیو می‌‌خریم که مثل زینک، کیلویی محاسبه می‌‌شود. به‌طور معمول هر 3 زینک 2ورقی یک کیلو وزن دارد و هر 2 برگ 5/4 ورقی حدود یک کیلوگرم است.
حمید محمدی هم یکی از خریداران زینک، فیلم و داروی باطله از چاپخانه و لیتوگرافی‌ها و از جمله کسانی است که راه پدر و پدربزرگ خود را ادامه داده و به قول خودش وارد کار خطرناکی شده است: خرید فیلم و داروی ثبوت و استخراج نقره از آن.
شغل ما شغل پرخطری است. به دلیل این‌که با مواد شیمیایی سر و کار داریم و این مواد به مرور زمان، باعث خراب شدن ریه می‌‌شود و بیشتر همکاران ما پس از مدتی دچار بیماری‌های ریوی می‌‌شوند. از جمله پدرم که به خاطر خطرات و شیمیایی بودن استخراج نقره، مشکلات ریوی شدیدی دارد. پدربزرگ من از 25 سال پیش خریدار ضایعات و استخراج‌کننده نقره از آن بوده است، درحالی‌که در آن زمان هیچ کدام از داروهای امروزی وجود نداشته و در لیتوگرافی‌ها فقط از فیلم‌های خطی (نگاتیو) و داروهای سنتی استفاده می‌‌شده است.
خرید و فروش زینک بخش دیگری از کار ماست که از چاپخانه‌ها خریده و به کارگاه‌های ریخته‌گری می‌‌فروشیم تا به قطعات آلومینیومی تبدیل شوند. حمل و نقل زینک هم خالی از خطر نیست و امکان بریدن دست در آن زیاد است.
در حین صحبت با چاپخانه‌داران و لیتوگراف‌ها، از آن‌ها نام و مشخصات خریدار مواد باطله را پرسیدیم. اغلب آن‌ها ضمن اظهار بی‌‌اطلاعی عنوان می‌‌کردند که این خریداران خودشان با ما تماس می‌‌گیرند و در مواقعی به شماره تلفن و نام کوچک آن‌ها اکتفا کردند. بعضی هم نام کامل و شماره تلفن را در اختیار ما گذاشتند. ما هم دست به‌کار شده و با یکی از این واسطه‌ها تماس گرفتیم.
وی در جواب این سؤال که چه موادی را از چه جاهایی تهیه می‌‌کند و به کجا می‌‌فروشد، گفت: بریده‌های کاغذ و پوشال را از چاپخانه‌های تهران می‌‌خریم و به کارخانه‌های دستمال کاغذی و مقواسازی می‌‌فروشیم. در حین صحبت به کارخانه مقواسازی خود هم اشاره کرد، ولی حاضر به گفتن نام و آدرس کارخانه خود نشد و از این بابت معذرت خواست. از انواع و قیمت و بهداشتی بودن پوشال‌ها پرسیدیم و او هم گفت: کاغذهای سفید که برای تولید دستمال کاغذی استفاده می‌‌شود، قیمت بالاتری نسبت به نمونه‌های دیگر دارد. در مورد بهداشتی بودن و نبودن پوشال‌های مورد استفاده در دستمال کاغذی‌سازی می‌‌توانید از کارخانه‌های مربوط بپرسید.
ولی در این مورد هم نام و آدرس و شماره تلفنی به ما نداد.
بد نیست بدانیم کاربرد و قیمت این مواد در بازار چگونه است؟
چوکامی: <با آغاز هر سال، فروش پوشال را به مزایده می‌‌گذاریم و با هر شخص یا شرکتی که بهترین قیمت را بدهد، قرارداد می‌‌بندیم. البته در چاپخانه ما بیشتر، پوشال سفید و از نوع کاغذ خارجی تولید می‌‌شود و با وجودی که به‌صورت در هم می‌‌فروشیم، باز هم برای مشتری‌های ما جالب است. از این پوشال‌ها برای مصارف گوناگون به‌ویژه ساخت دستمال کاغذی استفاده می‌‌شود.>
سلامت: <لفاف‌های طلق‌دار قابلیت بازیافت ندارد و ما از آن‌ها برای بسته‌بندی سفارش‌های خودمان استفاده می‌‌کنیم که به خاطر وجود طلق پلاستیکی در آن، نسبت به عوامل محیطی و به‌خصوص رطوبت، بسیار مطمئن است. کناره‌هایی را هم که بیش از 10 سانتی‌متر پهنا داشته باشند، دلالانی خریده و به چاپخانه‌های ملخی برای چاپ بر روی آن‌ها می‌‌فروشند و قیمت این کناره‌ها به پهنای آن بستگی دارد.>
نوری: <قیمت داروهای ثبوت مشخص نیست و بستگی به مقدار نقره حل شده در آن دارد. پس از عمل ظهور فیلم، مقداری نقره در داروی ثبوت حل می‌‌شود و خریداران این دارو با نقره‌سنج‌هایی که دارند، قیمت آن را مشخص می‌‌کنند. زینک را هم که به‌صورت کیلویی می‌‌فروشیم.>
به طوری‌که از اظهارات چاپخانه‌داران دریافت می‌‌شود، بیشتر پوشال‌های کاغذ به کارخانه‌های مقواسازی فرستاده می‌‌شود. نمونه‌هایی هم که سفید و یکدست باشد، برای بسته‌بندی میوه و تولید دستمال کاغذی مصرف می‌‌شود و قیمت آن بیشتر است. زینک‌ها را هم ذوب کرده و از آلومینیوم آن استفاده می‌‌کنند. به نظر می‌‌رسد قیمت پوشال کاغذ چندان دقیق و یکسان نباشد ولی قیمت زینک مشخص‌تر است و اواخر اسفندماه 83، کیلویی حدود 1300 تومان خریداری شده است. تنها عاملی که باعث بالا رفتن این قیمت‌ها می‌‌شود، بالا رفتن قیمت مواد اولیه است.
فیضالاسلام: <پوشال سفید، به مصرف موادی چون دستمال کاغذی و مقواهای مرغوب می‌‌رسد. پوشال رنگی (چاپ شده) هم برای تولید مقوای جلد، کارتن، لفاف و کاغذ کرافت مصرف می‌‌شود. (رنگ مقواها به خاطر وجود همین کاغذهای رنگی است.) اغلب کارخانه‌های مقواسازی داخلی، به دستگاه‌های استاندارد تولید مقوا مجهز نیستند. (به عنوان مثال، آهن‌ربا برای جذب قطعات فلزی) و به خاطر وجود ناخالصی در مقواها، دستگاه‌های برش ما دچار مشکل شده و هزینه‌های اضافی به ما تحمیل می‌‌شود. از طرف دیگر این دستگاه‌ها خمیرهای ساخته شده از این مواد را ضدعفونی و تصفیه نمی‌‌کنند. دستمال کلینکس‌هایی که با پوشال‌های سفید تولید می‌‌شود، به‌طور معمول بهداشتی نیست و کمترین مشکل آن وجود چسب به عنوان یک ماده شیمیایی در آن است.
جعبه‌هایی که از این نوع مقواها برای بسته‌بندی مواد غذایی، به عنوان مثال جعبه شیرینی، استفاده می‌‌شود، هرگز مناسب نیست و به همین خاطر وزارت بهداشت، تولیدکنندگان این جعبه‌ها را موظف به سلفون‌کشی داخل آن کرده است. جدا از همه این‌ها، کارگران صحافی همیشه با خطرها و بوی بد این مواد روبه‌رو بوده و مجبورند از ماسک استفاده کنند.
مشکل دیگر ناصاف بودن سطح آن‌ها به خاطر پرس شدن ناصحیح است که ما باید با قراردادن شومیز روی آن، این عیب را بپوشانیم. در حالی که در نمونه‌های خارجی و استاندارد داخلی، سطوح مقوا بسیار صاف است و ناخالصی‌های فلزی و غیربهداشتی هم کم‌تر است.
ما این پوشال‌ها را به‌صورت کیلویی و تفکیکی می‌‌فروشیم و قیمت‌ها نسبت به پارسال مقداری افزایش پیدا کرده است. به عنوان مثال کاغذ سفید با کیلویی 20 تومان افزایش به کیلویی 130 تومان رسیده است. همان‌طور که خرده‌مقواها و پوشال‌های رنگی هم به ترتیب کیلویی 10 و 20 تومان گران شده‌اند.>
محمدی: <زینک را کیلویی می‌‌خریم. البته چون ابعاد زینک‌ها مشخص است، می‌‌توان به‌صورت عددی خریداری کرد. به عنوان مثال وزن 3 زینک دوورقی حدود یک کیلوگرم است. یعنی هر زینک 330 گرم. ولی در بعضی از موارد به خاطر ماشین‌های چاپ مختلف، ممکن است مقداری از زینک بریده شود که در این صورت وزن آن‌ها کم‌تر است. قیمت زینک مشخص نیست و بیشتر به‌صورت مزایده تلفنی و توافقی و با نوسان زیاد در حدود کیلویی 1100 تا 1500 تومان تعیین می‌‌شود.
به‌طور معمول داروی فیکسر، به‌صورت لیتری و بر مبنای تست خریداری می‌‌شود. ابزار تست، یک نوع کاغذ زردرنگ با ترکیب شیمیایی خاص است که نقره را به خود جذب می‌‌کند و تغییر رنگ می‌‌دهد. بسته به مقدار نقره دارو، کاغذ تست به رنگ قهوه‌ای و در نهایت سیاه در می‌‌آید.با مشاهده کاغذ تست و نسبت دادن آن با کاتالوگ ویژه، می‌‌توان به میزان نقره موجود در دارو پی برد. البته با تجربه‌ای که من در این کار دارم، بدون نیاز به کاتالوگ، با مشاهده این کار را انجام می‌‌دهم.
با این وجود این تست‌ها دقیق نیستند و شرایط جوی متفاوت، باعث اشتباه در تعیین صحیح مقدار نقره می‌‌شود. به همین دلیل با شناختی که از لیتوگرافی‌های مختلف دارم، قیمت و میزان نقره دارو را مشخص می‌‌کنم. بعضی لیتوگرافی‌ها از داروها به اندازه کافی و اصولی استفاده می‌‌کنند، تا جایی که دیگر جوابگوی ثبوت فیلم نباشد. به همین دلیل، میزان نقره موجود در آن‌ها، حداکثر (یعنی 10 درصد) است. این لیتوگرافی‌ها معتقدند که درصد نقره موجود در این داروها بیش از ده درصد است، درحالی‌که این‌طور نیست. با این حال ما به خاطر شناختی که از داروها داریم، آن را به عنوان داروی با نقره بالا خریداری می‌‌کنیم. بعضی لیتوگرافان ملاحظه‌کار هم از دارو فقط یکبار استفاده می‌‌کنند که مقدار نقره آن‌ها بسیار پایین است و ما با چانه‌زنی‌های فراوان بر سر قیمت، این داروها را می‌‌خریم که قیمت دارو در بازار از لیتری 200 تومان به بالاست.
فیلم‌های باطله هم بخشی از خرید ما از لیتوگرافی‌ها را در بر می‌‌گیرد. البته فقط فیلم نگاتیو (سیاه) می‌‌خریم، زیرا در فیلم پوزتیو (سفید)، نقره وجود ندارد.
قیمت نگاتیو بستگی به مقدار سیاه بودن آن دارد که هرچه سیاه‌تر باشد، قیمت آن بیشتر است و فیلم‌های کاملاً سیاه، بیشترین قیمت را دارند. این فیلم‌ها را به‌صورت کیلویی و از کیلویی 1000 تومان به بالا خریداری می‌‌کنیم.>
محمدی در پایان ضمن تشکر از پدر خود <رضا محمدی> که راهنمای او در این کار بوده، درباره مشکلات شغل خود می‌‌گوید: <شغل ما جدا از خطرناک بودن، مانند طبل توخالی است. همین که اسم نقره می‌‌آید همه فکر می‌‌کنند که شغل پردرآمدی است، درحالی‌که خطرات جسمی و ضرر و زیان در آن بسیار بالاست. کسانی هستند که با قیمت‌شکنی‌های بی‌‌رویه، باعث بالا رفتن قیمت ضایعات و ضرر و زیان خودشان و ما می‌‌شوند. بارها و بارها دلالانی به ما که خریدار دارو هستیم، مراجعه کرده و به ما دارو فروخته‌اند. به همین علت، قیمت‌ها توسط فروشندگان تعیین می‌‌شود و ما مجبوریم بر طبق قیمت آن‌ها، این مواد را خریداری کنیم، موادی که در گذشته دور ریخته می‌‌شده‌اند، ولی امروزه به خاطر بالا رفتن هزینه‌های چاپ، چاپخانه‌داران به‌فروش این مواد روی آورده‌اند.>
نادر خاصی هم در این باره می‌‌گوید: <خریداران این مواد که بیشتر دارای کارگاه‌های کوچکی هستند، نقره و آلومینیوم را از آن‌ها استخراج کرده و نتیجه آن، ابزار و وسایل آلومینیومی و زیورآلات نقره‌ای است که در بازار به‌فروش می‌‌رسد.>
کاربردها و موارد استفاده
در مورد کاربرد مواد باطله با مدیر یکی از شرکت‌های بازیافت کارتن به گفت‌وگو می‌‌نشینیم و سخنان وی را به عنوان نمونه‌ای از مصرف‌کنندگان و کاربران بهینه این ضایعات و تولیدکنندگان محصولات بازیافتی می‌‌شنویم: <فعالیت شرکت ما جمع‌آوری، بسته‌بندی و بازیافت مواد اولیه کارخانه‌های کارتن‌سازی است. در ایران هنوز مواد اولیه ساخت مقوا ساخته نمی‌‌شود و همه کارخانه‌های تولید مقوا از مواد بازیافتی برای تولیدات خود استفاده می‌‌کنند. تا آن‌جا که من اطلاع دارم، فقط کارخانه چوب و کاغذ چوکا خمیر مخصوص مقوا را که شامل 30 درصد خمیر چوب است، تولید می‌‌کند. همان‌طور که می‌‌دانید، مقواها به‌طور معمول شامل سه‌لایه رویی، زیری و میانی (به‌صورت کنگره‌ای) هستند که جنس لایه رویی می‌‌تواند بسیار در جذابیت و جلوه بسته، مؤثر واقع شود و این امر در مقواهای ساخته شده از خمیر چوبی وجود دارد.>
اصلاح درباره مواد مورد استفاده و نحوه تهیه و بازیافت آن ادامه می‌‌دهد: <مواد مورد استفاده ما شامل کارتن، مقوا، کتاب، دفتر و کاغذهای باطله است.
پوشال‌های کاغذ مازاد مراکز چاپی هم جزء مواردی است که ما از آن استفاده می‌‌کنیم. از این مواد، پوشال‌های کاغذ سفید را جداگانه به‌صورت ماده اولیه با کیفیتی که در ساخت کارتن‌های سفید استفاده می‌‌شود، بازیافت کرده و پس از بسته‌بندی به کارخانه‌های تولید جعبه‌های با کیفیت می‌‌فروشیم.
این جعبه‌ها در 2 نوع تولید می‌‌شوند. یکی برای مصارف مواد خوراکی مانند جعبه شیرینی و به‌ویژه گز که داخل آن را یک لایه ورنی می‌‌کشند و دیگری برای مصارف صنعتی و تجاری مانند جعبه کفش و ... . مقواها و کاغذهای بی‌‌کیفیت هم به مصرف تولید مقواها و کارتن‌های معمولی می‌‌رسد.>
وی درباره ظرفیت تولیدی و ناحیه تحت پوشش شرکت خود می‌‌افزاید: <در سال بیش از 3000 تن یعنی حدود ماهی 250 تن کاغذ و مقوا را به مواد مصرفی مقواسازی تبدیل می‌‌کنیم که تنها مورد استفاده بخشی از کارخانه‌های اصفهان قرار می‌‌گیرد.
ملاحظه‌های بهداشتی و دیگر مراحل آماده‌سازی مواد در تولید مقوا هم برعهده کارخانه‌های تولید کننده جعبه و مقوا است و ما فقط پرس و بسته‌بندی این مواد را انجام می‌‌دهیم
منبع: iranprint.com
با سلام
کاغذ باطله رو به کجا بفروشیم کدوم کارخانه خریدار عمده کارتن و کاغذ باطله هست لطفا راهنمایی نمایید
با تشکر