کروم ( Chromium )

فرم فلزی کروم در سال 1797 میلادی کشف شد . این فلز دارای ظرفیت های مختلفی می باشد که عوارض آن نیز مرتبط با ظرفیت آن متفاوت می باشد . بیشترین شکل کروم به فرم کروم 2 و 3 و 6 ظرفیتی می باشد ( از آنجائی که کروم دوظرفیتی به کروم 3 ظرفیتی ( تری والان ) تبدیل می شود بنابراین بیشترین مواجهات را می توان به کروم 3 ظرفیتی ( تری والان ) ، 6 ظرفیتی ( هگزاوالان ) تقسیم نمود . به طور کلی آلیاژهای کروم مانند Stainless Steel ( که حاوی کروم ظرفیت صفر و کروم تری والانت می باشد ) سمیت کمتری نسبت به ترکیبات هگزاوالان کروم دارند . بیشترین مواجهات با کروم در صنعت ، مواجهات تنفسی و پوستی می باشد که از این مواجهات می توان به صنایع تولید کننده Stainless Steel و یا جوشکاری بر روی این آلیاژ اشاره نمود . از دیگر مواجهات با Mist کروم میتوان آبکاری را ذکر نمود که مواجهات با تری اکسید کروم ( Cro 3 ) مطرح می باشد . در مواردی که از پیگمانهای رنگی با پایه کروم استفاده می شود معمولاً کرومات سرب و روی بکار برده می شود که حاوی کروم 6 ظرفیتی می باشد و معمولاً پیگمانهای زردرنگ را تشکیل می دهند . سایر صنایعی که احتمال مواجهه با کروم وجود دارد شامل رنگ های نساجی ( معمولاً اکسید کروم ( Cr2o3 ) و سولفات کروم ) و همچنین در صنایع شیشه سازی ( فرم انعکاسی شیشه ) و همچنین در تولید سیمان این فلز بکار می رود .
عوارض بالینی کروم
عوارض کروم بستگی به ظرفیت کروم دارد و فاکتور مهم و تعیین کننده در آن قدرت نفوذ آن می باشد و فاکتور مهم دیگری نیز که بر قدرت نفوذ آن تاثیر دارد میزان حلالیت در آب این ترکیبات می باشد .
کروم 6 ظرفیتی براحتی از پوست سالم جذب می شود در حالیکه کروم 3 ظرفیتی تنها از پوست آسیب دیده جذب می شود . بنابراین گرچه کروم 3 ظرفیتی کارسینوژن می باشد ولی از آنجائی که قدرت نفوذ کمی به پوست دارد در محیط کار به عنوان کارسینوژن مطرح نمی باشد و تنها فرم 6 ظرفیتی کروم در محیط کار قدرت نفوذ به پوست دارد و وارد سلول می شود و سپس در داخل سلول به کروم 3 ظرفیتی ( فرم کارسینوژن) تبدیل می گردد . بنابراین احیاء داخل سلولی کروم 6 ظرفیتی عوارض کارسینوژیسته آن را افزایش میدهد در حالیکه احیاء خارج سلولی کروم 6 ظرفیتی به عنوان یک عامل حفاظتی مطرح می باشد .

عواملی که سبب افزایش جذب پوستی کروم می گردند شامل : افزایش PH ( در محدوده قلیایی ) ، التهابات پوستی ، زخم های باز ، از دست دادن رطوبت و چربی نرمال پوست و همچنین حلالیت ، مدت مواجهه و غلظت و PH آن در زمان مواجهه تاثیرگذار می باشد .
مهمترین مواجهات تنفسی که منجر به عوارض تنفسی از قبیل تحریک مخاطات تنفسی تا سرطان های راههای هوایی فوقانی و ریه می گردد شامل مواجهات با کرومات های 6 ظرفیتی می باشد .
کروم جذب شده اساساً از طریق ادرار دفع می شود و به طور متوسط نیمه عمر 41 – 15 ساعت دارد ولی در مطالعات Kinetic سه مدل مجزای زمانی برای دفع کرومات ها مطرح می باشد و اندازه گیری کروم ادرار ، بیشتر مواجهات اخیر با کروم را مطرح می سازد .
سایر روش های دفع کروم از طریق مدفوع ، تعریق و پوست و مو می باشد و گرچه این ماده در اکثر بافتها یافت می گردد ولی محل اولیه ذخیره کروم در کبد ، طحال ، عضلات ، چربی و استخوان میباشد.
- ترکیبات غیرقابل حل کروم (insolube) مانند دی کرومات تالیوم از آنجائیکه قدرت نفوذ کمتری دارند معمولاً ضرر کمتری دارند .
- ترکیبات بسیار حلال کروم ( highly solube ) مانند تری اکسید کروم ( cro 3 ) ، یا کرومیک اسید میتوانند ضایعات بسیار خورنده برای پوست و مخاطات ایجاد نمایند و ایجاد تحریک مخاطات و اولسر پوستی و همچنین درماتیت تحریکی و آلرژیک ایجاد نمایند ولی از آنجائیکه به سرعت از جریان خون حذف می شوند فرصت کمتری برای ورود به سلول و ایجاد تاثیرات سرطانزایی دارند.
- ترکیباتی از کروم که دارای حلالیت کم یا متوسط می باشد ( slightly or Moderately soluble ) میباشند مانند کرومات کلسیم ، بیشترین ریسک کانسر ریه را دارند و از سایر ترکیبات سرطانزای کروم می توان به کرومات های سرب و روی اشاره نمود .
اشکال کروم فلزی و کروم 3 ظرفیتی به عنوان ایجاد کننده کانسرهای ریوی و طبقه بندی نشده اند و در گروه 3 طبقه بندی IARC قرار دارند و بیشترین عوارض کانسروژینک کروم مربوط به فرم 3 ظرفیتی آن می باشد که معمولاً دوره کمون بیشتر از 20 سال دارد . کرومات ها علاوه بر کانسر ریه قادر به ایجاد کانسر در مجاری فوقانی تنفسی ( مانند سینوس ها ) نیز می باشند .
سایر عوارض پوستی کروم شامل ایجاد درماتیت های تحریکی و تماسی و همچنین اولسرهای پوستی ناشی از کروم می باشد ( Chrome hole ) که معمولاً علیرغم ایجاد ضایعات عمیق و punched out ، نسبتاً بدون درد می باشند و احتمال ایجاد عفونت های ثانویه باکتریال بر روی زخم های فوق وجود دارد و ممکن است برای ترمیم ضایعات ، قطع مواجهات برای چند ماه ضرورت داشته باشد و باید تا زمان بهبود کامل اولسرهای ناشی از کروم مواجهات قطع گردد . زخم های پوستی ناشی از کروم معمولاً بر مناطقی که بیشترین مواجهات وجود دارد ایجاد می گردد که می توان به برجستگی های استخوانی بر سطح دست و ساعد اشاره نمود .
عارضه دیگر ترکیبات کروم شامل تحریک مخاطات و ایجاد علایمی مانند اریتم گلو ، تحریک ملتحمه ، خارش و زخم مخاط بینی و در مواجهات بالا پرفوراسیون سپتوم بینی اشاره نمود و از آنجائی که در بسیاری از موارد صدمات به غضروف بینی در قسمت قدامی آن نمی باشد ممکن است دفورمیتی خارجی را به صورت مشهود ایجاد ننماید و ممکن است در مواجهات اولیه با Mist اسید کرومیک تنها شاهد نواحی پراکنده اریتماتو بر روی مخاط بینی باشیم که در صورت بستن سوراخ بینی توسط دست و ایجاد دم به کمک بینی احساس سوزش و درد شدید ایجاد می گردد .
از دیگر عوارض کروم ایجاد اختلال بویایی و زرد شدن دندان و زبان در طی مواجهات حاد و همچنین ایجاد ژنژیویت ، پریودنتیت و کراتیت ، کونژکتیویت ، برونشیت مزمن و انقباض برونش ها ، پولیپ بینی و سینوزیت در مواجهات مزمن می باشد .
عوارض کلیوی کروم شامل صدمه به لوله های پروگزیمال کلیوی می باشد که سبب افزایش دفع بتادو میکروگلوبولین می گردد که این تغییرات توبرلی معمولاً با قطع مواجهه قابل بازگشت می باشند .
معاینات و آزمایشات لازم برای افرادی که مواجهه با کروم دارند :
جهت بیولوژیک مانیتورینگ تنها مقایسه کروم ادرار در ابتدا و انتهای شیفت کمک کننده می باشد (سطح کروم به علت رژیم غذایی در بین افراد متفاوت می باشد ) ولی به طور کلی در صورتیکه هدف اندازه گیری مواجهات اخیر با کروم 6 ظرفیتی باشد اندازه گیری کروم ارتیروسیت کمک کننده می باشد زیرا کروم 3 ظرفیتی قادر به ورود به سلولهای خونی نمی باشد .
به طور کلی در مورد افرادی که مواجهات با کروم 6 ظرفیتی دارند ، موارد زیر جهت معاینات بدو استخدام توصیه می گردد .
الف ) اخذ شرح حال دقیق از نظر مواجهات و عوارض ناشی از کروم در مشاغل قبلی
ب ) در معاینات توجه دقیق روی پوست ، مخاطات و ریه توصیه می گردد و در هر وضعیتی که سبب افزایش عوارض ناشی از کروم می گردد ( مانند سیگار کشیدن ، آسم ، درماتیت ، حساسیت قبلی به کروم ) باید مورد توجه قرار گیرد و در صورت لزوم عدم مواجهه با کروم جهت شغل فعلی مورد بررسی قرار گیرد .
ج ) گرافی ریه در نمای قدام و لترال
د ) اسپیرومتری
ذ ) آزمایشات خون شامل CBC و تست های کبدی و کلیوی
و ) آزمایش ادرار و بررسی سطح پروتئین ، گلوکز و سدیمان و وزن مخصوص آن
در معاینات دوره ای تمامی موارد بالا بجز گرافی ریه به صورت سالیانه تکرار گردد و انجام گرافی ریه و سیتولوژی خلط بعد از 10 سال ( باتوجه به دوره کمون سرطان ریه ) توصیه می گردد .
در مورد افرادی که با ترکیبات 2 یا 3 ظرفیتی کروم مواجهه دارند اگر سابقه ای از مشکلات پوستی یا تنفسی دارند ارزیابی های لازم قبل از شروع بکار ضروری می باشد .
نکات قابل توجه دیگر جهت پیشگیری از عوارض کروم شامل :
1) استفاده از مواد آلترناتیو دیگر بجای کروم و در صورت عدم امکان جایگزینی استفاده از کروم 3 ظرفیتی بجای کروم 6 ظرفیتی در صورت امکان پیشنهاد می گردد .
2) کاهش مواجهات بوسیله روشهای کنترل مهندسی
3) آموزش کارگران در مورد اهمیت بهداشت فردی و استفاده مناسب از وسایل حفاظت فردی
4) معاینات منظم و توجه به شناسایی علایم تحریکی پوست و مخاط در مراحل اولیه
5) تبدیل کروم 6 ظرفیتی به 3 ظرفیتی به کمک احیاء کننده ها ( مانند ویتامین C ) و یا اضافه کردن فروس سولفات ( Feso 4 ) به سیمان جهت کاهش عوارض پوستی .

کیوان شریفی