پسماندها و بازیافت
اخبار مربوط به زباله و بازیافتپسماندها و بازیافت
اخبار مربوط به زباله و بازیافتاتحاد برای مقابله با گرمایش جهانی
پدیده تغییرات آب و هوایی به عنوان نخستین پدیده زیست محیطی
جهانی یک تهدید جدی برای ساکنان کره زمین محسوب می‌شود و این تهدید اگرچه
هر روز با صدای بلندتری فریاد می‌زند که حیات کره زمین و ساکنان آن در معرض
خطر است، اما انگار هیچ کس این هشدارها را نمی‌شنود.
آمار و اخبار تکان‌دهنده‌ای که از اثرات تغییرات آب و هوایی و ذوب شدن
یخ‌های قطبی شنیده می‌شود، اگرچه همگان را متاثر می‌کند، اما هنوز اتحادی
برای مقابله با این بحران زیست محیطی شکل نگرفته است، بحرانی که به عقیده
کارشناسان با سرعت غیرقابل پیش‌بینی در حال گسترش است. کارشناسان هنوز به
راهکارهایی مانند مدیریت محلی و اتحاد مردم کشورها امیدوارند که با همین
اعتقاد، شعار برای مقابله با گرمایش زمین متحد شویم برای امسال از سوی
سازمان ملل انتخاب شد.
البته جای امیدواری است که با اجرای سیاست‌های هوشمندانه‌ای برای اصلاح
الگوی مصرف در کشورمان، ما نیز به عنوان بخشی از این جهان در مقابله با
پدیده گرمایش جهانی متحد شویم.
بررسی‌ها نشان می‌دهد تغییرات وسیع در الگوهای کاربری اراضی، مثل قطع
درختان جنگلی می‌تواند به شکل قابل توجهی بازتابش سطح زمین در مقابل تابش
خورشیدی را تغییر دهد و باعث جذب تابش، تبخیر و تعرق شود.
در این فرآیند، تغییراتی در آب و هوای منطقه‌ای ممکن است اتفاق بیفتد.
همچنین تغییرات وسیع در کاربری اراضی می‌تواند بر آب و هوای کره زمین از
طریق افزایش اثرات گازهای گلخانه‌ای تاثیر بگذارد. برای مثال با کاهش ظرفیت
مزارع در جذب کربن و با افزایش انتشار کربن از اراضی، یعنی از طریق تجزیه
زیست توده، باعث تمرکز و غلظت بالای گازهای گلخانه‌ای می‌شود. تغییر در آب و
هوای شهری نیز به دنبال تغییرات آب و هوایی رخ می‌دهد.
با توجه به مشاهدات صورت گرفته، شهرها و شهرک‌ها تمایل زیادی برای گرم شدن
نسبت به مناطق کشاورزی اطراف آنها به دلیل اختلاف بین شهرها و مناطق طبیعی
دارند، به طوری که تحقیقات نشان می‌دهد محیط‌های آسفالت و بتونی شهرها
تمایل به کاهش بازتابش تابش را در محیط شهری نسبت به مناطق طبیعی بیشتر
دارند. این عامل باعث افزایش جذب تابش خورشیدی در سطح شده و علاوه بر این
تبخیر و تعرق در شهرها نسبت به مناطق کشاورزی اطراف آنها به دلیل کم بودن
درختان نیز کاهش می‌یابد.
آلودگی هوا اثرات گرم شدن را نیز در شهرها در پی دارد. علاوه براین، گرما
از طریق صنایع، وسایل گرمایش خانگی و استفاده از خودروها نیز رها می‌شود و
با افزایش مناطق شهری اثرات گرمای مناطق شهری نیز تشدید می‌شود. تمام اینها
تصور بسیار کوچکی بود از آنچه که در هر لحظه اتفاق می‌افتد و باعث افزایش
دمای میانگین سیاره ما می‌شود.
● مدیریت محلی و تغییرات آب و هوایی
هم‌اکنون کشورهای جهان بیش از پیش نسبت به آثار گرم شدن زمین بر اقتصاد
جهانی و آینده تمدن بشری نگران هستند.
بسیاری از تحولات در سطح جهانی، امروز ریشه در وقایع و جریانات محلی دارد.
اتفاقاتی به ظاهر کوچک و محدود که می‌تواند اثراتی گسترده بر جهان پیرامون
خود باقی بگذارد. به همین ترتیب، مدیریت‌های محلی به صورت تجمعی می‌تواند
آثار و تبعات کلان و فراگیر بیابد. این امر بیانگر پیوستگی میان
تصمیم‌گیری‌های بین‌المللی و مشارکت مدنی و شهروندی است. از همین رو،
فعالیت انسان‌های نگران و مسوول در مقابل پدیده تغییرات آب و هوایی که
وضعیت کره‌مسکونی را بحرانی کرده، تنها روزنه امید برای نجات زمین است.
حرکات فیزیکی توده‌های هوا که هر کدام از نظر دما، فشار و مقدار رطوبت
متفاوت هستند، آب و هوا و اقلیم را به وجود می‌آورند. اتمسفر یک سیستم عظیم
با واکنش‌های شیمیایی گسترده است که نیروی محرکه واکنش‌های آن را خورشید،
انرژی منعکس شده از جانب موجودات زنده و فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی را
انسان فراهم می‌آورد.
یک جنبه مهم اقلیم همان تغییرات اقلیمی است. طی ۲ میلیون سال گذشته، متوسط
سالانه دمای زمین چندین درجه سانتی‌گراد بالا و پایین رفته است. هر وقت دما
بالا بوده این افزایش در ایجاد یک دوره بین یخچالی در بخش بزرگی از کره
زمین انعکاس می‌یافته و در زمان‌های پایین بودن دما، پدیده‌های یخچالی روی
می‌داده است. اقلیم جهان در ۱۵۰۰ سال گذشته چندین بار سرد و گرم شده و این
تغییرات، آثار عمده‌ای بر انسان داشته است.
عوامل متعددی در تغییرات آب و هوا مؤثر است که به عوامل طبیعی و عامل مربوط
به فعالیت انسان‌ها تقسیم می‌شود.
فعالیت کوه‌های آتشفشان و زلزله از عوامل طبیعی هستند که مقدار زیادی
گازهای دی‌اکسیدکربن، متان، دی‌اکسیدازت، گوگرد و غیره آزاد کرده و در فضا
پخش می‌کنند. از فعالیت‌های انسان که باعث افزایش این گازها می‌شوند
می‌توان از مصرف سوخت‌های فسیلی مثل نفت و گاز، کاشت برنج و دامداری در سطح
وسیع نام برد.
● بازتاب‌های گرما زا
نور خورشید که به زمین می‌رسد، اتمسفر و سطح زمین را گرم می‌کند؛ بنابراین
اتمسفر زمین حرارت آن را به صورت تابش‌های مادون قرمز باز می‌تاباند. این
بازتاب‌ها توسط گازهای متعددی ازجمله گازکربنیک، متان، بخار آب و انواع
کلروفلورکربن‌ها (CFC) مجدد جذب شده و اتمسفر را گرم می‌کند. این محصور شدن
امواج تقریبا شبیه کار گلخانه در نگه داشتن گرماست. فرآیند مذکور اثر
گلخانه‌ای نامیده می‌شود. باید توجه داشت گرچه به دام‌اندازی تابش‌های
مادون قرمز تا حدودی نیز در گلخانه پیش می‌آید، اما فرآیند اصلی
گرم‌کننده‌ای گلخانه، محدودیت سرد شدن آن از طریق محدودیت چرخش هوا (باد)
به علت بسته بودن محفظه شیشه‌ای است.
حدود ۸۵ درصد از کل گرمایش گلخانه‌ای در سطح کره زمین مربوط به وجود آب در
اتمسفر است، اما نگرانی خاصی در مورد افزایش زیاد در بخار آب اتمسفر به علت
فرآیندهای انسان انگیخته وجود ندارد، بلکه نگرانی اصلی در مورد آن دسته از
گازهایی است که تا حدودی به علت فرآیندهای انسان منشا به وجود می‌آیند و
عمدتا شامل متان، گازکربنیک، گازهای CFC ، اکسیدهای ازت و ازن در لایه‌های
پایینی درون تروپوسفر است که همگی در سال‌های اخیر بشدت در اتمسفر افزایش
یافته است و به مقدار زیادی تابش‌های مادون قرمز منتشر شده از زمین را جذب
می‌کنند. هر سال در نتیجه فرآیندهای زیستی و فیزیکی مختلف مقدار زیادی کربن
به صورت گازکربنیک به اتمسفر زمین وارد و از آن خارج می‌شود که در راس
آنها می‌توان به سوزاندن سوخت‌های فسیلی توسط انسان اشاره کرد. سهم نسبی
عمده‌ترین گازهای گلخانه‌ای با منشا انسانی عبارتند از CFC ( پانزده و
پنجاه و دو صدم درصد)، C۱H۴ (دوازده درصد)، O۳ (هشت درصد)، N۲O۵ (پنج درصد)
و گازکربنیک (۶۰ – ۵۰ درصد).
گازکربنیک در ارتباط با مساله گرمایش جهانی بسیار مورد توجه است و حدود ۵۰
تا ۶۰ درصد اثر گلخانه‌ای با منشا انسانی به این گاز نسبت داده می‌شود.
تراکم این گاز حدود ۱۳۰ سال پیش در آغاز انقلاب صنعتی حدود ۲۸۰ppm بوده
است. امروزه تراکم این گاز در اتمسفر حدود ۳۵۰ppm است و انتظار می‌رود
مقدار آن تا سال ۲۰۵۰ به ۴۵۰ppm برسد که بیش از از ۵/۱ برابر سطح آن پیش از
انقلاب صنعتی است. میزان زیاد انتشار گاز کربنیک و رشد انتشار آن حاکی از
افزایش گاز کربنیک از منابع انسان و ازجمله سوزاندن سوخت‌های فسیلی و
جنگل‌زدایی بوده است؛ البته عواملی طبیعی نظیر فتوسنتز در طبیعت و حل شدن
گازکربنیک در آب دریاها و اقیانوس‌ها میزان گازکربنیک تولید شده از
فعالیت‌های انسانی را در اتمسفر کاهش می‌دهد.
در ارتباط با متان (CH۴) نیز مشخص شده است تالاب‌ها، موریانه‌ها و بازدم
دام‌های نشخوارکننده پس از گوارش سهم عمده‌ای در رهاسازی این گاز دارند.
موریانه‌ها طی مراحل فرآوری چوب، متان تولید می‌کنند و تجزیه مواد گیاهی
توسط باکتری‌های بی‌هوازی در محیط‌های آبی کم‌اکسیژن تالاب‌های آب شیرین
نیز متان آزاد می‌کنند. در میان فعالیت‌های انسانی می‌توان به شالیکاری،
پرورش گاو و سوزانیدن مواد آلی نظیر هیزم اشاره کرد.
● طبیعت علیه طبیعت
از دیگر گازهای مهم گلخانه‌ای، اکسیدهای ازت و CFC ها هستند. در مورد
اکسیدهای ازت که مهم‌ترین انواع آنها عبارتند از اکسید ازت (NO) ، اکسید
نیترو (N۲O) و دی‌اکسید ازت NO۲. این گازها در ترکیب طبیعی هوا وجود دارند و
منشا تولید آنها در طبیعت گازهای آتشفشانی، رعد و برق و درباره N۲O فعالیت
باکتری‌ها در خاک‌هایی است که بخوبی تهویه نمی‌شوند. اکسید ازت و دی‌اکسید
ازت بشدت سمی هستند. اکسید ازت در مقابل نور و با حضور هیدروکربورها بسرعت
تبدیل به دی‌اکسید ازت می‌شود. این گازها چند روز در هوا می‌مانند، زیرا
در اثر تماس با بخار آب هوا تبدیل به اسید نیتریک و سپس تبدیل به نیترات‌ها
بخصوص نیترات آمونیم می‌شود و همراه با آب باران به درون خاک می‌رود. آثار
زیست‌محیطی اکسیدهای ازت روی انسان متغیر است و ازجمله آنها می‌توان از
تحریک چشم، گلو، بینی و شش‌ها و افزایش آسیب‌پذیری در مقابل عفونت‌های
ویروسی نظیر آنفلوآنزا نام برد. اکسیدهای ازت رشد گیاهان را مختل می‌کند و
به بافت‌های برگ آسیب می‌رساند.
برگزاری کنفرانس بالی که چندی پیش در زمینه همکاری‌های جهانی برای حل مشکل
تغییرات آب و هوایی با حضور جمع بسیار بزرگی از مسوولان و کارشناسان تشکیل
شد، بر بهره‌گیری از تجربیات به دست آمده از هر دو معاهده کیوتو و پروتکل
مونترال تاکید دارد و ترکیبی از اقدامات و امکانات موجود تحت این ۲ پروتکل و
دیگر بخش‌ها ازجمله بخش انرژی، بخش ساختمان و منابع جنگلی را به عنوان یک
ضرورت برای نیل به اهداف مورد انتظار قلمداد کرده است.
بر هیچ کس پوشیده نیست که تغییرات آب و هوا بر تمام ابعاد زندگی تاثیر دارد
و حتی برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت زندگی فردی و اجتماعی را به هم
می‌ریزد اما بی‌تردید تحکیم و تداوم همکاری‌های جامعه جهانی، آمادگی آن را
برای مقابله با چالش‌های مربوط به تغییر آب و هوا در جهان افزایش خواهد
داد.
بررسی‌ها نشان داده است که اثرات فیزیکی تغییرات آب و هوا در نواحی
جغرافیایی مختلف متفاوت خواهد بود و وضعیت جوامع به لحاظ توسعه، فقر،
تحصیل، ساختار بهداشت عمومی و روش‌های استفاده از منابع و ساختار سیاسی نیز
در این آسیب‌پذیری نقش خواهند داشت.
به دنبال تغییرات آب و هوایی زمین گرم‌تر می‌شود و این گرما رو به افزایش
است، این در حالی است که فعالیت‌های انسانی مسوول این گرمایش هستند و در
صورتی که این روند ادامه یابد و تحت کنترل قرار نگیرد، انسان‌ها با افزایش
صدمات، بیماری و مرگ و میر ناشی از حوادث طبیعی و امواج گرما، افزایش موارد
ابتلا به بیماری‌های ناشی از آب، غذا و مرگ و میر زود هنگام ناشی از
آلودگی هوا مواجه خواهند شد.
بعلاوه در بسیاری از قسمت‌های جهان، جوامع بزرگ به واسطه بالا آمدن سطح آب
دریا مجبور به جا‌به‌جایی از محل اصلی زندگی خود می‌شوند و در‌معرض خشکسالی
و قحطی قرار می‌گیرند.
همچنین با ذوب شدن یخ‌ها چرخه هیدرولوژیک و محصول‌دهی زمین کشاورزی نیز
دستخوش تغییر خواهد شد.
به این ترتیب کشورهای در حال توسعه در معرض تهدید جدی تری قرار دارند و
کشورهایی که دچار فقر، سوءتغذیه، ضعف سیستم بهداشتی و بی‌ثباتی سیاسی
هستند، کمترین توانایی را برای مقابله با این تاثیرات دارند و جزو
آسیب‌پذیرترین جوامع خواهند بود.
در این‌باره مواد مخرب لایه اوزن نیز در گرم شدن زمین بی‌تاثیر نیست و
ایران نیز بر اساس تعهدات خود در قبال پروتکل مونترال در راستای تلاش‌های
جامعه جهانی به منظور حفاظت از کره زمین در تلاش برای حذف این مواد مخرب از
چرخه مصرف در بخش‌های مختلف است که تاکنون با توجه به اجرای برنامه‌های
پیش‌بینی شده و طرح‌‌های مصوب، ایران به تعهدات خود عمل کرده است.
● صنعت سیمان و تولید گرما
نزدیک به یک سوم کل صنعت سیمان جهان برای حرکت در جهت اجرای استراتژی کاهش
تولید گازهای گلخانه‌ای و مقابله با معضل جهانی گرم شدن زمین گام بر
می‌دارد. این استراتژی به گونه‌ای است که ساخت‌وساز در کشورهای فقیر و
محروم را دچار مشکل نکند.
صنعت سیمان در مجموع سهمی ۵ درصدی در تولید آلودگی‌های کربن دی‌اکسید در
سراسر جهان دارد که با وجود این همراه فولاد و پالایشگاه‌ها جزو صنایع
آلاینده در جهان به شمار می‌رود.
در چنین شرایطی پیش‌بینی می‌شود که ظرفیت تولید سیمان در جهان تا سال ۲۰۳۰
به ۲ برابر ظرفیت کنونی برسد.
در همین حال انجمن جهانی تقویت ابتکار در صنعت سیمان که متشکل از ۱۸
تولیدکننده بزرگ در سطح جهان بوده و اعضای آن حدود ۳۰ درصد کل تولید جهانی
سیمان را نیز در اختیار دارند، از اجرای استراتژی کاهش آلایندگی‌های کربن
دی‌اکسید از سوی اعضای خود خبر داده است. کربن دی‌اکسید گازی است که
بیشترین سهم را در گرم شدن زمین دارد.
به گزارش رویترز، در استراتژی انجمن جهانی ابتکار در صنعت سیمان قرار است
با بهبود یافتن خطوط تولید و همچنین به کارگیری از سیستم‌های کنترل آلودگی
به کاهش تولید گاز کربن دی‌اکسید توسط صنعت سیمان کمک شود.
به گفته مسوولان این انجمن در صورت اجرایی شدن کامل استراتژی یادشده تولید
گاز کربن دی‌اکسید توسط صنعت سیمان ممکن است طی سال‌های آینده تا ۳۰ درصد
کاهش یابد.
● آخرین هشدارها
اخیرا در نشستی که با حضور مسوولان ۴۰ شهر بزرگ و صنعتی بزرگ جهان در سئول
برگزار شد، مسوولان تاکید کردند که دولتمردان و شهرداران باید به این نکته
توجه کنند که محیط زیست جهان به دلیل انتشار گازهای گلخانه‌ای و بروز
تغییرات جوی بشدت در حال نابودی قرار دارد و اگر راه‌حلی برای کاهش این
آلاینده‌ها به کار گرفته نشود، زندگی آیندگان بشدت به خطر می‌افتد.
کارشناسان اعلام کردند اگر جهان تا سال ۲۰۵۰ میلادی ۸۰ درصد از انتشار
گازهای گلخانه‌ای نکاهد، مردم جهان با بحران غذا، آب، خشکسالی و کاهش
بهداشت عمومی مواجه می‌شوند.
به این ترتیب این موضوع کاملا آشکار است که اگر کاری از پیش نبریم،
اتفاقاتی ناگوار پدید می‌آید و در صورتی که اوضاع امور از دستمان خارج شود،
دیگر نمی‌توان کاری از پیش برد.
این در حالی است که نیمی از جمعیت جهان در این شهرهای بزرگ زندگی می‌کنند و
تنها به همین دلیل خاص است که برنامه حفاظت محیط زیست سازمان ملل بر موضوع
کاهش ۷۰ تا ۸۰ درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان تاکید دارد. بر اساس
تخمین سازمان ملل متحد این ۴۰ شهر بزرگ جهان نزدیک به ۲ درصد جمعیت جهان
را در اشغال خود دارند؛ اما دو سوم انرژی جهان را مصرف می‌کنند و به همین
دلیل بیش از دیگر کشورها به تولید گازهای گلخانه‌ای می‌پردازند.
این سومین نشست کلانشهرها از سال ۲۰۰۵ میلادی درخصوص کاهش انتشار گازهای
گلخانه‌ای است که هشدارهای جدی را نسبت به گرمایش جهان به دولتمردان بیان
کرده و اتحاد مردم جهان را برای جلوگیری از این بحران جدی خواستار شده
است. بی‌شک هیچ بخشی از کره زمین این تهدید دور نخواهد ماند و اثرات
تغییرات آب و هوایی گریبانگیر تمام بخش‌های مختلف خواهد شد، باید هشدارها
را جدی گرفت و برای مقابله با تغییرات آب و هوایی متحد شد.
حمیده‌سادات هاشمی
