کاغذ

مقدمه فرآورده های حاصل از کاغذ باطله باید بتوانند در سطح ملی و بین المللی با فرآورده های حاصل از خمیر دست اول رقابت کنند . ممکن است در ابتدا این ادعا دست نیافتنی به نظر برسد. تفاوتهای بین خمیر دست اول و خمیر بازیافتی واضح بنظر می رسد . البته از آنجا که 33 درصد الیاف مورد استفاده در جهان بازیافتی است، رفع مشکلات با موفقیت زیاد همراه خواهد بود. تولید بعضی از فرآورده ها ( از قبیل لایه کنگره ای مقوا – لاینر ) ، مبتنی بر کاغذهای باطله است. تولید این نوع فرآورده ها از الیاف بازیافتی بسیار اقتصادی و رضایتبخش است. بعنوان مثال ، در تولید کاغذ روزنامه ، خواص مطلوبی از قبیل ضخامت کم ، چگالی زیاد و تا خوری خوب ، ناشی از بکارگیری کاغذ باطله است. خواص کاغذهای باطله ، همانند هر ماده خام دیگری ، اهمیت زیادی دارد و بر کیفیت محصول حاصل و شرایط فرآورش محصول تاثیر می گذارد . خواص کاغذ حاصل از بازیافت تابع سیستم جمع آوری و دسته بندی کاغذهای باطله است. نوع خمیر کاغذ اولیه بر بازیافت و خواص کاغذ بازیافتی حاصل تاثیر زیادی دارد. در عملیات تولید کاغذ افزودن مواد شیمیایی برای بهبود عملکرد ماشین ضروری است. پرکننده های معدنی ( مانند خاک چینی ، کربنات کلسیم یا پودر تالک ) برای بهبود ماتی و سفیدی کاغذ و خواص سطحی و چاپ پذیری آن اضافه می شود. برای بهبود خواص مقاومتی ، بویژه مقاومت سطحی کاغذ نشاسته مصرف می شود. مواد شیمیایی آهاردهنده ، مواد کاغذ را به تر شدن و رطوبت پذیری افزایش می دهند. برای افزایش بازده تولید ، افزایش سرعت ماشین کاغذ ، کاستن از مقدار کف ، جلوگیری از رشد موجودات ذره بینی و اهداف دیگر ، مواد شیمیایی بهبود فرآیند مصرف می شوند. این افزودنیهای متنوع و متفاوت ، هنگام بازیافت الیاف مشکلاتی به وجود می آورند. علاوه بر این ، در صورت دفن کاغذهای باطله یا سوزاندن آنها ،این مواد مشکلات زیست محیطی نیز بوجود می آورند. برای تبدیل کاغذ به یک فرآورده نهایی ، مواد شیمیایی دیگری از قبیل چسبها و رزینها نیز مورد نیاز است . این مواد نیز در بازیافت مشکل آفرین هستند. با تغییر و پیشرفت فناوری ، نوع این مواد نیز تغییر یافته است. بعنوان مثال ، تیونرها که در انواع چاپگرها مصرف می شوند ( مانند دستگاه زیراکس و چاپگرلیزری ) و چسبهای گرمایی و فشاری ، مواد جدیدی هستند که در کاغذهای باطله دیده می شوند. در کاغذهای باطله بسته به نوع مصرف ، ناخالصیهایی از قبیل مواد غذایی ، سنگریزه و شن یا ذرات پلاستیک نیز یافت می شود. در نتیجه ، تغییر وتنوع در کاغذهای باطله زیاد است و فناوری بازیافت باید بر این مشکل بزرگ فایق آید. آثار این تغییر وتنوع ، تاحدی در محصول نهایی نیز آشکار می شود و نوعی بی ثباتی کیفی را در محصول سبب می شود. کاغذ باطله بعنوان ماده خام ، ضرورتا بدتر از خمیر کاغذ نیست بلکه با آن متفاوت است . چون ماده خام ارزان قیمت است و انواع محصولها را از آن می توان ساخت ، مصرف آن بسیار گسترده است. کاغذ باطله نه تنها از نظر بازیافت یا حفظ محیط زیست بلکه از لحاظ اقتصادی نیز مهم است. قیمت کاغذهای باید در حدی باشد که پس از فرآورش و هزینه های تبدیل ، الیاف حاصل از الیاف دست اول ارزانتر باشد. گستره این هزینه را مورد به مورد باید بررسی کرد . هزینه های مرتبط با فرآورش کاغذ باطله ریشه در موارد زیر دارد : 1)      بازده بازیافت که بین 70 تا 95 درصد است. 2)      انرژی مصرف شده برای تمیز کردن و الک کردن الیاف 3)      نیاز به انرژی پیچیده تر برای تصفیه پساب ها و دفع صحیح مواد زاید 4)      ضرورت تیمارهای شیمیایی برای انواع فرآورده ها 5)      هزینه های تاسیس و نگهداری کارخانه و نیروی انسانی مورد نیاز برخی تصورات و داوریهای غلط در مورد کاغذ باطله وجود دارد که به دو نمونه آنها اشاره می شود : 1)      کاغذ باطله قابل بازیافت نیست. 2)      کاغذ باطله برای تولید همه انوع کاغذ مناسب است. دو اعتقاد فوق نوعی افراط و تفریط است. بازیافت کاغذ امر پیچیده ای است و در این مورد دو نکته را باید در نظر داشت: 1)   همه کاغذهای باطله قابل بازیافت نیستند . بعنوان مثال ، اسناد تاریخی باید بایگانی شوند و کاغذهای بهداشتی ( یکبار مصرف ) باید معدوم شوند. 2)      مرغوبیت کاغذ بازیافتی همیشه از کاغذ اولیه پایینتر است. کاغذ باطله را باید از این زاویه ارزیابی کنیم که از محصول چه انتظاراتی داریم و هزینه دستیابی به خواص مورد نظر چقدر است؟ خواص مورد توجه در محصول عبارتند از خواص مقاومتی ( کشش پذیری ، طول پارگی ، ترکیدن ، پارگی ، تراکم پذیری ) ، پایداری خواص در برابر تغییر رطوبت ، ویژگیهای سطحی ( مقاومت سطحی ، تخلخل ، انرژی سطحی ) ، و خواص نوری ( میزان براقی ، سفیدی ، ماتی ) . این خواص به وزن پایه کاغذ ( گرماژ ) و ضخامت آن بستگی دارند. دشواری فرآورش کاغذ باطله عبارتست از خارج کردن آلودگیها ، درجه روانی خمیر کاغذ ( یعنی سرعت خروج آب از خمیر ) ، انواع افزودنیها و بازده عملیات . با تکرار بازیافت ، خواص سیر نزولی می یابد و هزینه های بازیافت بیشتر می شود. البته تکرار بازیافت حد بهینه ای دارد که هنوز مشخص نشده است. می توان گفت که در هر بازیافت ، معمولا 50 درصد الیاف برای اولین بار ، 25 درصد برای دومین بار ، 12.5 درصد برای سومین بار وارد دور بازیافت می شوند. بطور خلاصه می توان گفت کاغذ باطله را نمی توان بطور مداوم و با ارزش اقتصادی و زیست محیطی قابل توجه بازیافت کرد. سایر ملاحظات مربوط به ایمنی استفاده از فرآورده های کاغذی نیز قابل توجه اند. بر اساس مقررات ، استفاده از کاغذ در بسته بندی بعضی انواع مواد غذایی ممنوع است. به دلیل مشخص نبودن منبع مواد شیمیایی موجود در مخلوط کاغذهای باطله ، این ممنوعیت در کاغذهای بازیافتی نیز وجود دارد. همچنین ، بعضی از مشتریها ، چاپ پذیری کاغذهای بازیافتی حاصل از KLS ( الیاف بازیافتی از مقوای کنگره ای ) را نمی پسدند. برای تبدیل کاغذ KLS به کاغذ بازیافتی مطلوب و مرغوب ، تیمار شیمیایی بیشتری نیاز است. این فرآیند را فرا بازیافت می نامند که موضوع پژوهش تعدادی از محققان است.

نوشته شده توسط امیرحسین حیدری عدلی

کاغذ چگونه بازیافت می‌شود؟ ...

جداسازی
برای بازیافت موفق نیاز به بازیابی تمیز کاغذ می‌باشد. پس شما باید کاغذهای خود را دور از آلودگی‌هایی مثل غذا، پلاستیک، فلزات و دیگر زباله ها، که بازیافت کاغذ را مشکل می کند نگهداری کنید. کاغذهای آلوده که قابل بازیافت نمی‌باشند باید به کود تبدیل شوند یا برای تولید انرژی سوزانده شوند یا در زیر خاک دفن شوند. مرکز بازیافت معمولا از مصرف کنندگان تقاضا می کند که کاغذهای خود را بر حسب درجه یا نوع کاغذ جدا کنند. مرکز بازیافت شهر می تواند به شما بگوید که چگونه این نوع و درجه در جامعه شما تعریف می‌شود.

جمع آوری و حمل کردن
شما ممکن است کاغذهای جداشده خود را به مرکز بازیافت محل خود تحویل دهید یا در Recycle bin (سطل های بزرگی که به منظور بازیافت در سطح شهرها تعبیه شده‌اند) بریزید. اغلب فروشندگان کاغذ یا مرکز بازیافت کاغذهایی که شما در منزل جداسازی کرده‌اید را جمع آوری می کنند. در مرکز بازیافت، کاغذهای جمع آوری شده در بسته های تنگی پیچیده می شوند و از آنجا به کارخانه های کاغذسازی فرستاده می شوند که در آنجا به کاغذهای جدید تبدیل می شوند.

انبارداری و ذخیره‌سازی
کارگران کارخانه کاغذسازی، کامیون حاوی کاغذها را تخلیه کرده و آن ها را به داخل انبار می فرستند و تا زمان لازم کاغذها در آنجا می مانندو درجات مختلفی از کاغذ مثل روزنامه ها یا جعبه ها به طور جداگانه نگهداری می شوند؛ برای اینکه در کارخانه کاغذسازی درجات مختلفی از کاغذ را برای تولید انواع مختلف محصولات استفاده می شود. هنگامی که کارخانه آماده استفاده از کاغذ شد، کاغذها توسط ماشین ها باربری چنگک دار (Forklift) از انبار به نوار نقاله های بزرگی برده می شوند.
چه چیزی می توان از کاغذهای بازیابی شده به دست آورد؟یشتر کاغذهای جدا شده مجددا به کاغذ یا مقوا تبدیل می شود. با کمی استثنا قائل شدن کاغذهای به دست آمده با همان کیفیت کاغذهای قبلی می باشند. به طور مثال از جعبه ها برای بازیافت جعبه استفاده می شود.کاغذهای نوشته و چاپ شده هنگامی که بازیافت می‌شوند از آنها برای کاغذهای کپی استفاده می شود. کاغذهای جدا شده می توانند برای تولید مواد دیگر نیز استفاده شوند. به طور مثال خمیر کاغذ بازیافت شده برای کارتون های تخم مرغ یا جعبه های میوه استفاده شوند. از کاغذهای بازیافت شده می توان به عنوان سوخت، عایق کردن دیوارها و سقف، پرکننده رنگ و یا پوشش استفاده کرد.

آیا می دانستید که اولین قطعه کاغذ از مواد بازیافت شده به دست آمده است؟
در حدود 200 سال قبل از میلاد مسیح، چینی ها از تور ماهیگیری برای ساخت اولین قطعه کاغذ استفاده کردند.
کاغدهای بازیافت به اندازه کاغذهای معمولی مهم هستند. کمپانی ها کاغذسازی همیشه سودهای اقتصادی و محیطی بازیافت را شناسایی و در نظر می گیرند. در سال های اخیر بازیافت کاغذ برای همه به عنوان راهی برای کمک به حفظ محیط زیست و استفاده مجدد از منابع و بقای مناطق دفن زباله می باشد.
امروزه، 520 کارخانه کاغذ و مقواسازی در امریکا (US) کاغذهای جدا شده را بازیافت می کنند. امروزه کاغذهای جدا شده، یک سوم فیبر کارخانه های US را تشکیل می دهد. شهروندان امریکا 50% کاغذهای استفاده شده خود را جدا می کنند. در آمریکا بیشتر کاغذها بازیافت می شوند تا اینکه دفن شوند. در امریکا کاغذ بالغ بر دو سوم مواد بسته بندی بیشتر از شیشه، فلز، پلاستیک و ... برای بازیافت جدا می شود.

دوباره خمیر کردن و غربال کردن
کاغذها از طریق نوار نقاله به یک ظرف بزرگ به نام pulper که حاوی مواد شیمیایی و آب است فرستاده می شوند. pulper کاغذها را به قطعات کوچک ریز می کند. با گرما دادن به این مخلوط قطعات ریز کاغذ سریعا به سلولز تجزیه می شوند که فیبر (مواد آلی گیاهی) خوانده می‌شود. در نهایت، کاغذ به مخلوط غلیظ و نرمی که pulp نامیده می‌شود تبدیل می شود. pulp از داخل ظرفی که دارای سوراخ های گوناگونی می‌باشد عبور داده می‌شود. غربال کننده (Screen) ذرات ریز آلودگی و قطرات کوچک چسب را غربال می کند. به این فرآیند Screening گفته می‌شود.

پاک سازی
کارخانجات همچنین pulp را توسط گردش دور سیلندر مخروطی شکل تمیز می کنند. آلودگی های سنگین به خارج از مخروط پرتاب می شوند و به انتهای سیلندر سقوط می کنند. آلودگی های سبکتر در مرکز مخروط جمع می شوند و از بین می روند. به این پروسه Cleaning می‌گویند.

Deinking
گاهی اوقات pulp باید دستخوش فرایند شستشوی Pulp، (فرایند pulp laundering) قرار بگیرد. کار این مرحله پاک کردن جوهرهای نوشته شده، چسب های باقیمانده و مواد چسبناک می باشد. کارخانه های کاغذسازی معمولا از دو مرحله deinking متصل به هم استفاده می کنند. ذرات کوچک جوهر طی مرحله‌ای که Washing نامیده می شود از pulp شسته میشود. ذرات بزرگتر و چسب ها توسط حباب های هوا طی فرآیندی که Flotation نامیده می‌شود از pulp جدا می‌شوند. د ر طی این فرآیند pulp به عنوان خوراک به ظرف بزرگی که Flotation Cell نامیده می‌شود وارد شده و در این ظرف هوا و مواد شیمیایی صابونی شکل که Surfactants نامیده می‌شوند به pulp تزریق می‌شوند. Surfactant باعث می‌شود که جوهر و چسب از pulp جدا شود و به حباب‌های هوا بچسبند و در سطح شناور شوند. حباب های هوا آغشته به جوهر در سطح مخلوط تولید کف می‌کنند و از سطح مخلوط پاک می‌شوند.

پالایش کردن و رنگبری
در طی پالایش به pulp ضربه‌های متعددی وارد می‌شود تا فیبرهای بازیافت شده پف کند و آن ها برای تولید کاغذ ایده‌آل شوند. اگر pulp شامل تکه های بزرگ فیبر باشد، فرآیند پالایش آن ها را از هم جدا می کند. اگر کاغذ به دست آمده دارای رنگ باشد، مواد شیمیایی رنگ بر، رنگ آن را از بین می‌برد. سپس اگر نیاز به تولید کاغذ سفید باشد برای روشن تر کردن و سفید کردن کاغذ به آن ها آب اکسیژنه (hydrogen peroxide)، دی‌اکسید کلرین (chlorine dioxide) و یا اکسیژن داده می شود؛ به این فرآیند Bleaching گفته می‌شود. اگر نیاز به کاغذ قهوه‌ای مثل دستمال کاغذی باشد نیاز به این برآیند نخواهد بود.

تولید کاغذ
حالا pulp تمیز، آماده برای تبدیل به کاغذ می‌باشد. فیبر بازیافت شده را می توان به طور تنها یا همراه با فیبر چوبی استفاده کرد. این کار برای افزایش قدرت و صافی انجام می‌شود. pulp با اب و مواد شیمیایی برای رسیدن مخلوط به 99.5% آب آمیخته می‌شود. این مخلوط آبکی وارد Heatbox می‌شود. heatbox جعبه فلزی بسیار بزرگی در ابتدای ماشین کاغذ می باشد. سپس pulp به روی صفحه تخت بزرگی که به سرعت از داخل ماشین کاغذ رد می شود پاشیده می‌شود (Spray). در روی صفحه، آّب کم کم از درون pulp ناپدید می شود و فیبرهای بازیافت شده به سرعت به هم می‌چسبند و تشکیل صفحات آبکی می‌دهند. صفحات به سرعت از داخل یک سری غلطک (rollers) پرس کننده عبور خواهند کرد و در آنجا آب بیشتری از آن ها جدا خواهد شد. صفحات که الان شبیه کاغذ هستند، از داخل یک سری غلطک داغ (فلز آن ها داغ است) عبور می کنند و خشک می‌شوند. روکش دار کردن به کاغذ صافی و سطحی جلا دار برای چاپ می‌دهد.
در انتها کاغذ آماده، دور رول های بزرگی پیچانده می‌شوند و از ماشین کاغذ جدا می‌شوند. هر کدام از رول ها 30 متر عرض و وزنی معادل 20 تن دارند. رول های کاغذ به رول های کوچکتر جدا می‌شوند و یا به صفحات کوچک تقسیم می‌شوند. البته قبل از اینکه به کارگاه تبدیل (که در آنجا به پاکت نامه، جعبه‌های مختلف، کیسه‌های کاغذی و ... تبدیل می‌شوند) بروند.

آیا تمام کاغذها می توانند بازیافت شوند؟
تقریبا 80% کاغذهایی که در منزل جدا می‌شوند به طور قطع می‌توانند بازیافت شوند. اما 20% بقیه را نمی‌توان در این چرخه قرار داد. بیشتر بسته های کاغذی که توسط مردم جمع می‌شود همگی کاغذ نیستند، بلکه مواد زایدی مثل سیم، منگنه، گیره کاغذ، و پلاستیک هستند که در طی مراحل بالا باید جدا شوند.
این مواد مانند آشغال های شما در زیر خاک مدفون می‌شوند. کاغذهایی که در منزل جدا کرده‌اید شاید شامل فیبرهایی باشد که از قبل بازیافت شده اند. (شاید دوباره یا چندباره!!) فیبرهای چوبی 5 الی 7 بار قبل از این که کوتاه و شکننده شوند قابل بازیافت خواهند بود.
کاغذهای جدا شده شامل مواد دیگری که فیب نمی‌باشند خواهند بود. شما می‌توانید به یک مجله نگاه کنید تا بفهمید منظور ما چیست؟! کاغذهای چاپ شده پر جوهر. اگر صفحه ها براق باشند، قطعا توسط خاک رس یا مواد دیگر جلا داده شده‌اند (coated). مجله ها همچنین شامل مواد چسبنده‌ای که موجب می‌شود کاغذها در کنار هم قرار بگیرند هستند. جوهر، جلا و مواد چسبنده قبل از این که کاغذ بازیافت شده به دست آید از آن پاک می‌شود.

هنگامی که جوهر از کاغذ برداشته می‌شود چه بر سر آن می‌آید؟
همان طور که قبلا گفته شد، جوهر و چسب در کف تولید شده در مرحله Flotation deinking گیر می‌کنند. این مواد همگی جمع می‌شوند و بیشتر آب آن گرفته می‌شود و دوباره مورد استفاده قرار می‌گیرد. مواد باقیمانده که هنوز شامل 30 الی 50% آب می‌باشند همچنین شامل فیبرهای ریزی می باشد که طی فرآیند Deinking از pulp جدا شده است. این مواد را می‌توان سوزاند، یا به کود تبدیل کرد، یا در زیر خاک مدفون کرد. همچنین می‌توان از آن ها در ساخت بتون یا شن برای آسفالت کردن خیابان ها استفاده کرد. البته بسته به نوع کاغذ روش های مختلفی وجود دارد. به طور مثال در روش Deinking به ازای هر 100000 پوند کاغذ جدا شده، 3500 1وند جوهر، چسب و فیبرهای کوچک خواهیم داشت.

» فرستنده: صبا معتمد شریعتی

» ترجمه : علی گرمرودی

مرجع :http://www.irche.com/article/paper_recycle_1.asp

مزایای بازیافت کاغذ ...

برای تولید یک تن کاغذ تقریباً باید 15 تا 17 اصله درخت را قطع نمود.

فرار از این معضل اجتناب‌ناپذیر است، اما در سال‌های اخیر به دلیل کمبود منابع طبیعی و جلوگیری از اثرات تخریب محیط‌زیست، بازیافت کاغذ از کاغذهای باطله، مورد توجه قرار گرفته است.

در واقع تفکر بازیافت کاغذ با اهداف کلی مثل جلوگیری از غارت بی رویه منابع طبیعی، کاهش در مصرف انرژی و تقلیل میزان زباله برای کاهش هزینه‌های دفع و تغییر الگوی مصرف به وجود آمد. با توجه به این که کاغذ ماده‌ای فاسد شدنی نیست، بهترین روش جمع‌آوری آن، از درب منازل ، اداره‌ها و مدارس قبل از مخلوط شدن با بقیه پسماندها است. امروزه در کشورهایی همچون هلند، سوئیس و ژاپن بیش از 50درصد کاغذهای مصرفی مورد بازیافت قرار می‌گیرد.

بازیافت کاغذ دارای ابعاد مختلفی است که از مهمترین ابعاد آن بعد اقتصادی است. شکی نیست که با جداسازی زباله‌های کاغذ و وارد ساختن مجدد آن در چرخه تولید می‌توان از آن به عنوان یک ماده خام در تولید کالاهای جدید مصرفی استفاده کرد.

بر طبق آمار سال 1382 هر شهروند تهرانی به طور متوسط سالانه 13کیلوگرم کاغذ مصرف می‌ کند که بیش از نیمی از کاغذهای مصرف شده در سطل‌های زباله ریخته و یا با زباله‌های شهری مخلوط می‌شوند که غیرقابل تفکیک و بازیافت هستند و در نتیجه سرمایه کلانی از این راه به هدر می‌رود. از طرفی واردات سالانه کاغذ، بر اقتصاد شهری لطمه‌ای جبران‌ناپذیر وارد خواهد کرد که می‌توان با بازیافت از واردات بی‌رویه به داخل کشور جلوگیری کرد، از طرفی چون بازیافت برنامه‌ای مقرون به صرفه است، نسبت به دفن یا سوزاندن زباله هزینه کمتری را به شهرداری‌ها تحمیل می‌کند.

با افزایش هزینه دفن به علت محدودیت‌ مقررات موجود و کاهش بودجه شهرها به دلیل هزینه‌ سنگین آشغال‌سوزها و تکنولوژی‌های کنترل آلودگی هوا، تمایل به بازیافت بدون چون و چرا در آینده افزایش پیدا خواهد کرد.از بعد زیست محیطی بازیافت کاغذ نیز اهمیت فراوان دارد، کاغذهای مورد مصرف از چوب درختان قطع شده به دست می‌آید، برداشت روزافزون از درختان این منابع حیاتی اکوسیستم، نابودی جنگل‌ها را به دنبال خواهد داشت، بازیافت و تولید از کاغذهای باطله به جای چوب نه تنها سبب حفظ جنگل‌ها می‌شود، بلکه انرژی مورد نیاز را برای تولید یک تن کاغذ به سه چهارم تقلیل می‌دهد.

از سوی دیگر با جمع‌آوری و بازیافت کاغذ توسط دانش‌آموزان در مدارس و کارمندان در ادارات می‌توان روحیه مسئولیت‌پذیری و صرفه‌جویی را تقویت کرد، متأسفانه اکثر مردم کشور ما نمی‌دانند که همه پسماندها دورریختنی نیستند. از طرفی به دلیل اهمیت زباله‌ها که به طلای کثیف معروف شده با جمع‌آوری اصولی آن می‌توان باعث تغییر الگوی مصرف در جامعه شد. آموزش و آگاه سازی مردم از این طرح با کمک تمامی نهادهای فرهنگی نظیر صدا و سیما، آموزش تفکیک از مبدأ با قراردادن سطل‌های چند قسمتی و در اختیار کیسه‌های زباله رایگان به شهروندان، جمع‌آوری زباله کاغذ2 بار در هفته‌ و حتی خریدن کاغذها از مردم توسط غرفه‌های ویژه خرید، استخدام مهندسین بهداشت محیط در مناطق بازیافت و شهرداری برای نظارت به خصوص در مدارس، کارخانجات، ادارات که منبع اصلی مصرف زباله کاغذ هستند وگسترش کارخانجات بازیافت کاغذ و حمایت از آنها، راهکارهایی است که می توان برای دست یابی به بازیافت کاغذ پیش گرفت.

منبع: همشهری آنلاین

وضعیت بازیافت کاغذ باطله در ایران - حامی محیط زیست و اشتغال زایی

همشهری : خصوصیت طبیعی بودن کاغذ و قابلیت برگشت آن به طبیعت، سبب پر رونق‌ شدن چرخه‌های استفاده از آن شده و در ساده‌ترین شکل از کاغذهای باطله می‌توان مقوای جعبه شیرینی، مقوای جعبه‌های کفش و بسیاری از محصولات کاغذی تهیه کرد. البته این کار به تناسب توانمندی در عملیات بازیافت محصولات متنوع و مهم‌تری را روانه بازار می‌کند که ما در ایرانمان از کارخانه‌ها و دستگاه‌های کمتری برای بازیافت کاغذ بهره‌مندیم و همین موضوع سبب شده تا بخشی از رونق بازار خرید کاغذهای باطله ناشی از نیاز خارجی و کشورهایی باشد که توانایی تولید کاغذ خوب از کاغذ باطله را دارند.با این اوصاف کاغذ می‌تواند هم وقتی سفید است مشتری داشته باشد و هم وقتی سیاه.

ضرورت ساماندهی بازیافت کاغذهای باطله ...

همشهری: واقعیت این است که اگر با نگاه مدیریتی به موضوع نگاه کنیم می‌توانیم علاوه بر حفظ محیط‌ زیست و تلاش برای سلامت آن عرصه خوبی در اشتغالزایی یا ارتقای مشاغل مرتبط با آن را رقم بزنیم.نخست آنکه مردم را به مشارکت دعوت کنیم و از آنها بخواهیم با کاغذباطله‌هایشان رفتاری اقتصادی ولو در حد چند اسکناس داشته باشند! این وضع می‌تواند با تشویق‌های فرهنگی همراه باشد به این معنا که اگر مردم مشارکت کنند به آنها کتاب و محصولات فرهنگی ارزان‌تر فروخته شود.

چند سال قبل «پکا» در تهران طرحی را به اجرا درآورده بود که درآن به ازای کاغذهای باطله و بهایش کتاب فروخته می‌شد. اما قیمت تمام شده برای کسی که کاغذ باطله تحویل داده بود اغلب کمتر از بهای یک کتاب بود.به هر حال می‌توان راه‌های بسیاری از این دست ولی با پاسخ‌های بهتر تدارک دید. می‌توان با مشارکت مردم در امر جداسازی و تفکیک کاغذ از زباله وضع افرادی را که به کار جمع‌آوری کاغذهای باطله از درون زباله‌ها مشغولند بهبود بخشید.

شهرداری تهران مدتهاست دراین زمینه فعالیت قابل توجهی داشته،گرچه مدتی است دیگر آن سطل‌های زباله چندگانه را سطح شهر نمی‌بینیم ولی با کمک سازمان بازیافت بسیاری از کاغذباطله‌ها از محکوم شدن و هم‌نشینی با زباله‌ها نجات یافته‌اند. بنابراین اگر شهرداری، سازمان حفاظت از محیط‌زیست و مهم‌تر از این دو، سازمان تأمین اجتماعی تسهیلات ویژه‌ای برای بیمه‌کردن و ساماندهی افراد شاغل در این کار به‌عنوان یک کار محافظ سلامت اجتماعی و محیط زیست فراهم سازد می‌توان ضمن توسعه اشتغال شاهد رونق بازار کاغذ در عین سلامت بود.ضمن آنکه با راه اندازی کارخانه‌های بازیافت مدرن می توان به سمت تبدیل کاغذ باطله به کاغذ مرغوب گام برداشت.

بازیافت پوشاک و تبدیل به کاغذ ...

شاید شما هم مثل من از هدر دادن کاغذهایی که روی آن می نویسید اجتناب می کنید، چرا که این باور از گذشته در ذهن همه ما شکل گرفته است که کاغذها محصولی سلولزی از تنه ارزشمند درختان هستند.
جالب اینجاست که امروزه دیگر استفاده از درختان در صنایعی چون کاغذسازی مقرون به صرفه نیست ، بلکه این ضایعات سلولزی هستند که در این صنعت به کار گرفته می شوند. جالب است بدانید از نظر کیفیت ، بهترین کاغذها از الیاف کتان و پنبه سپس کاج و نیشکر به دست می آیند. اکنون یکی از دانش آموختگان دانشگاه صنعتی امیرکبیر، موفق شده است از البسه مستعمل در تولید خمیر کاغذ استفاده کند. در طرح وی منظور از منسوجات مستعمل سلولزی ، پنبه ، لایوسل و ویسکوز هستند.
گفتگوی ما را در این خصوص با مهندس خشایار مهاجرشجاعی بخوانید.

اصولا بحث استفاده از ضایعات و چرخه های بازیافتی در تولید خمیر کاغذ از کجا و چگونه شکل گرفت؟
از اوایل قرن 19 میلادی بود که با افزایش جمعیت و مصرف سرانه کشورها بر میزان ضایعات و مواد ضایعاتی افزوده شد. با توجه به روند رشد موجود، کشورها تمهیداتی درخصوص از بین بردن زباله ها و ضایعات اتخاذ کردند. از جمله این تصمیمات می توان به مدفون کردن زباله ها در نقاط خارج شهر، سوزاندن زباله ها و ضایعات ، خرد و ذوب کردن ضایعات پلاستیکی و... اشاره کرد. یکی از روشهای نوین از بین بردن زباله و ایجاد قابلیت استفاده دوباره از مواد ضایعاتی ، عملیات بازیافت است. از عملیات بازیافت می توان به روش شیمیایی (به واسطه حلال های شیمیایی مانند حلال اسیدی و بازی) و روشهای بیوشیمیایی به وسیله مواد آنزیمی اشاره کرد.

اجازه دهید به روشی که شما روی آن کار کرده اید باز گردیم ، اما پیش از آن برای ما توضیح دهید در فرآیند تولید خمیر کاغذ، به طور معمول از چه موادی استفاده می شود و آیا استفاده از سلولز (تنه درختان) همچنان مقرون به صرفه است؟
به طور معمول برای تهیه خمیرکاغذ از چوب یا ضایعات سلولزی از روشهای شیمیایی مانند روش «بازی» (باسود NaOH) و روش «کرافت» (باسولفیت Nelsthesl) استفاده می شود که به علت ارزش بالای درختان و تاثیر درختان در پاکیزگی هوا استفاده از درختان برای کاغذسازی مقرون به صرفه و اقتصادی نیست. امروزه می توان از ضایعات سلولزی مانند پنبه ، ویسکوز، جوت ، کنف و... برای تهیه خمیر کاغذ استفاده کرد.

در روشهای رایج تولید خمیرکاغذ محیط زیست ما مورد تهدید واقع می شود، این تهدیدها چه مواردی است و چگونه می توان آنها را کاهش داد؟
در عملیات تولید خمیرکاغذ به روش شیمیایی از نظر زیست محیطی با مشکلات ویژه ای در خصوص پاک کردن حلال ها، پس از عملیات بازیافت روبه رو هستیم. به علت شیمیایی بودن این حلال ها، مواد یاد شده از نظر محیطزیستی خطرناک هستند، اما اگر جایگزینی عملیات شیمیایی با روشهای بیوشیمیایی اتفاق بیفتد می توان امیدوار بود که مشکلات زیست محیطی کاسته شود. آنزیم ها برخلاف حلال های شیمیایی به راحتی با تغییر شرایط محیطی غیرفعال می شوند.

شما طرح استفاده از الیاف مستعمل در تولید خمیرکاغذ را انجام داده اید، این طرح با چه انگیزه ای آغاز شد و آیا واقعا نسبت به شرایط رایج با مزیت های ویژه ای همراه است؟
پروژه استفاده از الیاف مستعمل سلولزی برای تهیه مواد اولیه خمیر کاغذ از لحاظ اقتصادی بسیار مقرون به صرفه بود، از مواد حاصله به عنوان مواد اولیه (PULP) در کاغذسازی استفاده می شود. مواد به دست آمده به عنوان جایگزینی مناسب برای چوب و منابع سلولزی موجود قابل استفاده است که با توجه به گرانی منابع چوبی و ارزش بالای این منابع ، ارائه پروژه مذکور گامی مهم در جهت کاهش قطع درختان و آسیب های زیست محیطی است. همچنین انجام این کار می تواند به جلوگیری از واردات مواد اولیه کاغذسازی از برزیل و کشورهای اسکاندیناوی مانند نروژ منجر می شود.
در این پروژه بیشتر از چه مناسباتی و طی چه فرآیندی برای تولید خمیر کاغذ استفاده می شود؟
بیشتر از ضایعات سلولزی مانند پنبه ، جوت ، لایوسل و ویسکوز استفاده شده است و برای بازیافت ضایعات سلولزی ، روشهای بیوشیمیایی به کار رفته است.

منسوجات مستعمل شامل چه ترکیباتی می شوند و چه خواصی دارند که می توانند در تولید خمیرکاغذ به کار گرفته شوند؟
همه چیز به وجود سلولز بر می گردد در تمامی منابع سلولزی مانند پنبه ، جوت ، لایوسل و ویسکوز این مواد وجود دارد و براحتی از این مواد می توان برای تهیه خمیر کاغذ استفاده کرد.

فرآیند اخیر چه مزیت هایی نسبت به دیگر شیوه های بازیافت دارد؟
مهمترین مزیت این روش را باید در ارتباط با محیطزیست بررسی کرد. زیست سازگاری مواد مورد استفاده در روش بیوشیمیایی در مقایسه با روشهای شیمیایی پارامتر بسیار مهمی است.

آیا از الیاف مستعمل در دیگر صنایع نیز می توان استفاده کرد؟
البته ، از این مواد می توان در صنایع کاغذسازی ، تولید فیلتر (ماسک)، پرکننده های مبلمان ، صنایع دستمال کاغذی و بهداشتی و کارتن سازی استفاده کرد.

خمیر کاغذ تولید شده به این شیوه از چه کیفیتی برخوردار است؟
اندازه الیاف به کار رفته برای کاغذسازی باید حدود یک تا 4 میلی متر و با ضخامت 20 تا 80 میکرون باشد. به واسطه عملیات آندی براحتی می توان الیافی در محدوده طولی الیاف کاغذ تهیه کرد. PULP الیاف کوتاه طولی حدود یک تا 2 میلی متر و PULP الیاف بلند طولی برابر 2 تا 4 میلی متر دارد. در همین حال بر اثر عملیات بیوشیمیایی نمونه های سلولزی (مانند پنبه ، لایوسل و ویسکوز و...) میزان جذب رطوبت ، کاهش می یابد که این نیز ناشی از افزایش بلورینگی الیافت مذکور است و می تواند در کیفیت کاغذ نقش داشته باشد.

آیا از این شیوه در دنیا نیز در تولید خمیر کاغذ بهره گرفته می شود؟
خیر، روش مذکور به عنوان روش نوینی در دنیا مطرح است. در هند و بنگلادش موسسات تحقیقاتی در این زمینه به تحقیق پرداخته اند، اما هنوز به تولید صنعتی نرسیده است.

خریداران مواد باطله‌ چه کسانی هستند؟

ببینیم این ضایعات را چه کسانی و چگونه خریداری می‌‌کنند.

نوری: نحوه ارتباط ما با خریداران، یکسویه است. بدین معنی که اغلب آن‌ها با ما تماس می‌‌گیرند. این افراد سواد و دانش کافی ندارند و مواد مذکور را به کارخانه‌ها و اشخاص بلد این کار می‌‌فروشند.
چوکامی: در مزایده سال 83 با شخصی قرارداد داشتیم که هر از چندگاهی به ما مراجعه می‌‌کرد و پوشال‌ها را با خود می‌‌برد. در همین منطقه‌ای که ما هستیم، حدود 30 تا 40 مرکز جمع‌آوری پوشال وجود دارد که تمام تهران را زیر پوشش خود دارند و به بسیاری از کارخانه‌ها، کاغذ می‌‌فروشند.
سلامت:<خریدارانی که ما به آن‌ها جنس می‌‌فروشیم، مشخص هستند و ما با آن‌ها در تماس هستیم.
فیض‌‌الاسلام در میان صحبت‌هایش به نکاتی اشاره می‌‌کند: قبلاً کارخانه‌های مقواسازی با صحافان و چاپخانه‌داران قرارداد می‌‌بستند و در عوض گرفتن کاغذهای باطله، به آن‌ها مقوا می‌‌دادند. ولی دیگر این کار انجام نمی‌‌شود و یک عده دوره گرد به جمع‌آوری ضایعات کاغذ روی آورده‌اند که کاغذها را از کوچه و خیابان و هرجا که ببینند جمع‌آوری می‌‌کنند. ما جای خاصی برای نگه‌داری پوشال نداریم و پس از این‌که مقداری پوشال جمع‌آوری شد، آن‌ها را به‌صورت فله و بسته‌بندی در گونی، به دوره‌گردهای روزانه می‌‌فروشیم.
اصلاح هم می‌‌گوید: موادی را که ما برای کارخانه‌های مقواسازی استفاده می‌‌کنیم‌بیشتر، از گاراژهای بازیافت شهرداری و دوره‌گردهای سطح شهر که از زباله‌ها و چاپخانه‌ها،‌کاغذ و مقوا و کتاب و دفترهای باطله جمع‌آوری می‌‌کنند، تهیه می‌‌شود.
نادر خاصی از جمله خریداران فیلم، زینک و هیپوی باطله است. وی درباره دلایل خریداری این مواد می‌‌گوید: داروی هیپو، داروی ثبوت فیلم است که مانع ظهور بیش از حد فیلم می‌‌شود، به این صورت که مقداری از ژلاتین روی فیلم را که محتوی ترکیبات نقره است، در خود حل می‌ کند. همان‌طور که در فیلم‌های باطله هم مقداری ژلاتین حاوی ترکیبات نقره وجود دارد. زینک هم که جنس عمده‌اش، آلومینیوم است، به همین دلیل این مواد دور ریختنی نیستند و ما آن را از لیتوگرافی‌ها می‌‌خریم.
خاصی در خصوص نحوه خرید و فروش می‌‌افزاید: ما قبل از خرید هیپو، آن را تست می‌‌کنیم تا درصد غلظت نقره موجود در آن را به‌دست آوریم و با توجه به میزان آن، قیمت می‌‌گذاریم. فیلم هم فقط نوع نگاتیو می‌‌خریم که مثل زینک، کیلویی محاسبه می‌‌شود. به‌طور معمول هر 3 زینک 2ورقی یک کیلو وزن دارد و هر 2 برگ 5/4 ورقی حدود یک کیلوگرم است.
حمید محمدی هم یکی از خریداران زینک، فیلم و داروی باطله از چاپخانه و لیتوگرافی‌ها و از جمله کسانی است که راه پدر و پدربزرگ خود را ادامه داده و به قول خودش وارد کار خطرناکی شده است: خرید فیلم و داروی ثبوت و استخراج نقره از آن.
شغل ما شغل پرخطری است. به دلیل این‌که با مواد شیمیایی سر و کار داریم و این مواد به مرور زمان، باعث خراب شدن ریه می‌‌شود و بیشتر همکاران ما پس از مدتی دچار بیماری‌های ریوی می‌‌شوند. از جمله پدرم که به خاطر خطرات و شیمیایی بودن استخراج نقره، مشکلات ریوی شدیدی دارد. پدربزرگ من از 25 سال پیش خریدار ضایعات و استخراج‌کننده نقره از آن بوده است، درحالی‌که در آن زمان هیچ کدام از داروهای امروزی وجود نداشته و در لیتوگرافی‌ها فقط از فیلم‌های خطی (نگاتیو) و داروهای سنتی استفاده می‌‌شده است.
خرید و فروش زینک بخش دیگری از کار ماست که از چاپخانه‌ها خریده و به کارگاه‌های ریخته‌گری می‌‌فروشیم تا به قطعات آلومینیومی تبدیل شوند. حمل و نقل زینک‌ هم خالی از خطر نیست و امکان بریدن دست در آن زیاد است.
در حین صحبت با چاپخانه‌داران و لیتوگراف‌ها، از آن‌ها نام و مشخصات خریدار مواد باطله را پرسیدیم. اغلب آن‌ها ضمن اظهار بی‌‌اطلاعی عنوان می‌‌کردند که این خریداران خودشان با ما تماس می‌‌گیرند و در مواقعی به شماره تلفن و نام کوچک آن‌ها اکتفا کردند. بعضی هم نام کامل و شماره تلفن را در اختیار ما گذاشتند. ما هم دست به‌کار شده و با یکی از این واسطه‌ها تماس گرفتیم.
وی در جواب این سؤال که چه موادی را از چه جاهایی تهیه می‌‌کند و به کجا می‌‌فروشد، گفت: بریده‌های کاغذ و پوشال را از چاپخانه‌های تهران می‌‌خریم و به کارخانه‌های دستمال کاغذی و مقواسازی می‌‌فروشیم. در حین صحبت به کارخانه مقواسازی خود هم اشاره کرد، ولی حاضر به گفتن نام و آدرس کارخانه خود نشد و از این بابت معذرت‌ خواست. از انواع و قیمت و بهداشتی بودن پوشال‌ها پرسیدیم و او هم گفت: کاغذهای سفید که برای تولید دستمال کاغذی استفاده می‌‌شود، قیمت بالاتری نسبت به نمونه‌های دیگر دارد. در مورد بهداشتی بودن و نبودن پوشال‌های مورد استفاده در دستمال کاغذی‌سازی می‌‌توانید از کارخانه‌های مربوط بپرسید.
ولی در این مورد هم نام و آدرس و شماره تلفنی به ما نداد.
بد نیست بدانیم کاربرد و قیمت این مواد در بازار چگونه است؟
چوکامی: <با آغاز هر سال، فروش پوشال را به مزایده می‌‌گذاریم و با هر شخص یا شرکتی که بهترین قیمت را بدهد، قرارداد می‌‌بندیم. البته در چاپخانه ما بیشتر، پوشال سفید و از نوع کاغذ خارجی تولید می‌‌شود و با وجودی که به‌صورت در هم می‌‌فروشیم، باز هم برای مشتری‌های ما جالب است. از این پوشال‌ها برای مصارف گوناگون به‌ویژه ساخت دستمال کاغذی استفاده می‌‌شود.>
سلامت: <لفاف‌های طلق‌دار قابلیت بازیافت ندارد و ما از آن‌ها برای بسته‌بندی سفارش‌های خودمان استفاده می‌‌کنیم که به خاطر وجود طلق پلاستیکی در آن، نسبت به عوامل محیطی و به‌خصوص رطوبت، بسیار مطمئن است. کناره‌هایی را هم که بیش از 10 سانتی‌متر پهنا داشته باشند، دلالانی خریده و به چاپخانه‌های ملخی برای چاپ بر روی آن‌ها می‌‌فروشند و قیمت این کناره‌ها به پهنای آن بستگی دارد.>
نوری: <قیمت داروهای ثبوت مشخص نیست و بستگی به مقدار نقره حل شده در آن دارد. پس از عمل ظهور فیلم، مقداری نقره در داروی ثبوت حل می‌‌شود و خریداران این دارو با نقره‌سنج‌هایی که دارند، قیمت آن را مشخص می‌‌کنند. زینک را هم که به‌صورت کیلویی می‌‌فروشیم.>
به طوری‌که از اظهارات چاپخانه‌داران دریافت می‌‌شود، بیشتر پوشال‌های کاغذ به کارخانه‌های مقواسازی فرستاده می‌‌شود. نمونه‌هایی هم که سفید و یکدست باشد، برای بسته‌بندی میوه و تولید دستمال کاغذی مصرف می‌‌شود و قیمت آن بیشتر است. زینک‌ها را هم ذوب کرده و از آلومینیوم آن استفاده می‌‌کنند. به نظر می‌‌رسد قیمت پوشال کاغذ چندان دقیق و یکسان نباشد ولی قیمت زینک‌ مشخص‌تر است و اواخر اسفندماه 83، کیلویی حدود 1300 تومان خریداری شده است. تنها عاملی که باعث بالا رفتن این قیمت‌ها می‌‌شود، بالا رفتن قیمت‌ مواد اولیه است.
فیض‌الاسلام: <پوشال سفید، به مصرف موادی چون دستمال کاغذی و مقواهای مرغوب می‌‌رسد. پوشال رنگی (چاپ شده) هم برای تولید مقوای جلد، کارتن، لفاف و کاغذ کرافت مصرف می‌‌شود. (رنگ مقواها به خاطر وجود همین کاغذهای رنگی است.) اغلب کارخانه‌های مقواسازی داخلی، به دستگاه‌های استاندارد تولید مقوا مجهز نیستند. (به عنوان مثال، آهن‌ربا برای جذب قطعات فلزی) و به خاطر وجود ناخالصی در مقواها، دستگاه‌های برش ما دچار مشکل شده و هزینه‌های اضافی به ما تحمیل می‌‌شود. از طرف دیگر این دستگاه‌ها خمیرهای ساخته شده از این مواد را ضدعفونی و تصفیه نمی‌‌کنند. دستمال کلینکس‌هایی که با پوشال‌های سفید تولید می‌‌شود، به‌طور معمول بهداشتی نیست و کمترین مشکل آن وجود چسب به عنوان یک ماده شیمیایی در آن است.
جعبه‌هایی که از این نوع مقواها برای بسته‌بندی مواد غذایی، به عنوان مثال جعبه شیرینی، استفاده می‌‌شود، هرگز مناسب نیست و به همین خاطر وزارت بهداشت، تولیدکنندگان این جعبه‌ها را موظف به سلفون‌کشی داخل آن کرده است. جدا از همه این‌ها، کارگران صحافی همیشه با خطرها و بوی بد این مواد روبه‌رو بوده و مجبورند از ماسک استفاده کنند.
مشکل دیگر ناصاف بودن سطح آن‌ها به خاطر پرس شدن ناصحیح است که ما باید با قراردادن شومیز روی آن، این عیب را بپوشانیم. در حالی که در نمونه‌های خارجی و استاندارد داخلی، سطوح مقوا بسیار صاف است و ناخالصی‌های فلزی و غیربهداشتی هم کم‌تر است.
ما این پوشال‌ها را به‌صورت کیلویی و تفکیکی می‌‌فروشیم و قیمت‌ها نسبت به پارسال مقداری افزایش پیدا کرده است. به عنوان مثال کاغذ سفید با کیلویی 20 تومان افزایش به کیلویی 130 تومان رسیده است. همان‌طور که خرده‌مقواها و پوشال‌های رنگی هم به ترتیب کیلویی 10 و 20 تومان گران شده‌اند.>
محمدی: <زینک را کیلویی می‌‌خریم. البته چون ابعاد زینک‌ها مشخص است، می‌‌توان به‌صورت عددی خریداری کرد. به عنوان مثال وزن 3 زینک دوورقی حدود یک کیلوگرم است. یعنی هر زینک 330 گرم. ولی در بعضی از موارد به خاطر ماشین‌های چاپ مختلف، ممکن است مقداری از زینک بریده شود که در این صورت وزن آن‌ها کم‌تر است. قیمت زینک مشخص نیست و بیشتر به‌صورت مزایده تلفنی و توافقی و با نوسان زیاد در حدود کیلویی 1100 تا 1500 تومان تعیین می‌‌شود.
به‌طور معمول داروی فیکسر، به‌صورت لیتری و بر مبنای تست خریداری می‌‌شود. ابزار تست، یک نوع کاغذ زردرنگ با ترکیب شیمیایی خاص است که نقره را به خود جذب می‌‌کند و تغییر رنگ می‌‌دهد. بسته به مقدار نقره دارو، کاغذ تست به رنگ قهوه‌ای و در نهایت سیاه در می‌‌آید.با مشاهده کاغذ تست و نسبت دادن آن با کاتالوگ ویژه، می‌‌توان به میزان نقره موجود در دارو پی برد. البته با تجربه‌ای که من در این کار دارم، بدون نیاز به کاتالوگ، با مشاهده این کار را انجام می‌‌دهم.
با این وجود این تست‌ها دقیق نیستند و شرایط جوی متفاوت، باعث اشتباه در تعیین صحیح مقدار نقره می‌‌شود. به همین دلیل با شناختی که از لیتوگرافی‌های مختلف دارم، قیمت و میزان نقره دارو را مشخص می‌‌کنم. بعضی لیتوگرافی‌ها از داروها به اندازه کافی و اصولی استفاده می‌‌کنند، تا جایی که دیگر جوابگوی ثبوت فیلم نباشد. به همین دلیل، میزان نقره موجود در آن‌ها، حداکثر (یعنی 10 درصد) است. این لیتوگرافی‌ها معتقدند که درصد نقره موجود در این داروها بیش از ده درصد است، درحالی‌که این‌طور نیست. با این حال ما به خاطر شناختی که از داروها داریم، آن را به عنوان داروی با نقره بالا خریداری می‌‌کنیم. بعضی لیتوگرافان ملاحظه‌کار هم از دارو فقط یکبار استفاده می‌‌کنند که مقدار نقره آن‌ها بسیار پایین است و ما با چانه‌زنی‌های فراوان بر سر قیمت، این داروها را می‌‌خریم که قیمت دارو در بازار از لیتری‌ 200 تومان به بالاست.
فیلم‌های باطله هم بخشی از خرید ما از لیتوگرافی‌ها را در بر می‌‌گیرد. البته فقط فیلم نگاتیو (سیاه) می‌‌خریم، زیرا در فیلم پوزتیو (سفید)، نقره وجود ندارد.
قیمت نگاتیو بستگی به مقدار سیاه بودن آن دارد که هرچه سیاه‌تر باشد، قیمت آن بیشتر است و فیلم‌های کاملاً سیاه، بیشترین قیمت را دارند. این فیلم‌ها را به‌صورت کیلویی و از کیلویی 1000 تومان به بالا خریداری می‌‌کنیم.>
محمدی در پایان ضمن تشکر از پدر خود <رضا محمدی> که راهنمای او در این کار بوده، درباره مشکلات شغل خود می‌‌گوید: <شغل ما جدا از خطرناک بودن، مانند طبل توخالی است. همین که اسم نقره می‌‌آید همه فکر می‌‌کنند که شغل پردرآمدی است،‌ درحالی‌که خطرات جسمی و ضرر و زیان در آن بسیار بالاست. کسانی هستند که با قیمت‌شکنی‌های بی‌‌رویه، باعث بالا رفتن قیمت ضایعات و ضرر و زیان خودشان و ما می‌‌شوند. بارها و بارها دلالانی به ما که خریدار دارو هستیم، مراجعه کرده و به ما دارو فروخته‌اند. به همین علت، قیمت‌ها توسط فروشندگان تعیین می‌‌شود و ما مجبوریم بر طبق قیمت آن‌ها، این مواد را خریداری کنیم، موادی که در گذشته دور ریخته می‌‌شده‌اند، ولی امروزه به خاطر بالا رفتن هزینه‌های چاپ، چاپخانه‌داران به‌فروش این مواد روی آورده‌اند.>
نادر خاصی هم در این باره می‌‌گوید: <خریداران این مواد که بیشتر دارای کارگاه‌های کوچکی هستند، نقره و آلومینیوم را از آن‌ها استخراج کرده و نتیجه آن، ابزار و وسایل آلومینیومی و زیورآلات نقره‌ای است که در بازار به‌فروش می‌‌رسد.>
کاربردها و موارد استفاده‌
در مورد کاربرد مواد باطله با مدیر یکی از شرکت‌های بازیافت کارتن به گفت‌وگو می‌‌نشینیم و سخنان وی را به عنوان نمونه‌ای از مصرف‌کنندگان و کاربران بهینه این ضایعات و تولیدکنندگان محصولات بازیافتی می‌‌شنویم: <فعالیت شرکت ما جمع‌آوری، بسته‌بندی و بازیافت مواد اولیه کارخانه‌های کارتن‌سازی است. در ایران هنوز مواد اولیه ساخت مقوا ساخته نمی‌‌شود و همه کارخانه‌های تولید مقوا از مواد بازیافتی برای تولیدات خود استفاده می‌‌کنند. تا آن‌جا که من اطلاع دارم، فقط کارخانه چوب و کاغذ چوکا خمیر مخصوص مقوا را که شامل 30 درصد خمیر چوب است، تولید می‌‌کند. همان‌طور که می‌‌دانید، مقواها به‌طور معمول شامل سه‌لایه رویی، زیری و میانی (به‌صورت کنگره‌ای) هستند که جنس لایه رویی می‌‌تواند بسیار در جذابیت و جلوه بسته، مؤثر واقع شود و این امر در مقواهای ساخته شده از خمیر چوبی وجود دارد.>
اصلا‌ح درباره مواد مورد استفاده و نحوه تهیه و بازیافت آن ادامه می‌‌دهد: <مواد مورد استفاده ما شامل کارتن،‌ مقوا، کتاب، دفتر و کاغذهای‌ باطله است.
پوشال‌های کاغذ مازاد مراکز چاپی هم جزء مواردی است که ما از آن استفاده می‌‌کنیم. از این مواد، پوشال‌های کاغذ سفید را جداگانه به‌صورت ماده اولیه با کیفیتی که در ساخت کارتن‌های سفید استفاده می‌‌شود، بازیافت کرده و پس از بسته‌بندی به کارخانه‌های تولید جعبه‌های با کیفیت می‌‌فروشیم.
این جعبه‌ها در 2 نوع تولید می‌‌شوند. یکی برای مصارف مواد خوراکی مانند جعبه شیرینی و به‌ویژه گز که داخل آن را یک لایه ورنی می‌‌کشند و دیگری برای مصارف صنعتی و تجاری مانند جعبه کفش و ... . مقواها و کاغذهای بی‌‌کیفیت هم به مصرف تولید مقواها و کارتن‌های معمولی می‌‌رسد.>
وی درباره ظرفیت تولیدی و ناحیه تحت پوشش شرکت‌ خود می‌‌افزاید: <در سال بیش از 3000 تن یعنی حدود ماهی 250 تن کاغذ و مقوا را به مواد مصرفی مقواسازی تبدیل می‌‌کنیم که تنها مورد استفاده بخشی از کارخانه‌های اصفهان‌ قرار می‌‌گیرد.
ملاحظه‌های بهداشتی و دیگر مراحل آماده‌سازی مواد در تولید مقوا هم برعهده کارخانه‌های تولید کننده جعبه و مقوا است و ما فقط پرس و بسته‌بندی این مواد را انجام می‌‌دهیم

منبع: iranprint.com

بازیافت کاغذ ، آلومینیوم و نقره از ضایعات چاپخانه ها و صحافی ها

غلامحسین سلامت، مشاور چاپ چاپخانه امیر هم در این باره توضیح می‌‌دهد: مواد باطله ما شامل پوشال کاغذ، کناره‌های کاغذ و مقوا، لفاف‌های سفید و طلق‌دار و زینک است. البته فروش زینک ما بسیار کم است و بیشتر صاحبکاران زینک‌های خودشان را می‌‌برند. زینک‌هایی هم که می‌‌ماند، معمولاً بعد از گذشت یکی دو سال که کسی سراغشان را نگرفت، روی آن‌ها را خط می‌‌کشیم تا قابلیت چاپ نداشته باشد و سپس به خریداران این مواد که به دنبال آلومینیوم آن هستند، می‌‌فروشیم.در این مورد تنها چاپخانه‌ها مواد زاید و باطله تولید نمی‌‌کنند و لیتوگرافی‌ها و صحافی‌ها هم موادی مازاد مصرف خود دارند.لیتوگرافی‌ها هم مواد زایدی برای فروش دارند، البته زینک‌های قابل فروش، بیشتر در چاپخانه‌ها و کم‌تر در لیتوگرافی‌ها یافت می‌‌شوند ولی این‌جا داروها و فیلم‌های باطله عرضه می‌‌شوند.

محمد نوری، مدیرعامل شرکت لیتوگرافی نورنگ می‌‌گوید: فیلم‌های سوخته شده و باطله، داروهای هیپو، زینک‌های باطله و داروی ظهور از جمله مواد باطله و دور ریختنی در لیتوگرافی است. از این مواد داروی ظهور بی‌‌ارزش است و از طریق فاضلاب دفع می‌‌شود. ولی مواد دیگر به خاطر عناصر موجود در آن، خریداری می‌‌شوند، داروهای ثبوت و فیلم‌های باطله به خاطر نقره موجود در آن‌ها و زینک به خاطر آلومینیوم آن. صحافی‌ها نیز یک پای اصلی بازار ضایعات کاغذ هستند. جایی که هر حرکت تیغ برش، مقداری پوشال به جا می‌‌گذارد.

سیدمحمدرضا فیض‌الاسلام، مدیر صحافی فیض در این باره می‌‌گوید: عمده مواد باطله ما پوشال کاغذ و مقوایی است که از دور بری کتاب و مجلات و مقوای جلد به‌دست می‌‌آید و به‌صورت تفکیکی و با قیمت‌های متفاوت می‌‌فروشیم.

نگه‌داری و حمل ضایعات‌: نگه‌داری و بسته‌بندی مواد باطله از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و چه بسا بسته‌بندی نامناسب، علاوه بر حجم بسیار زیاد و مشکلات حمل و نقل، از نظر مسایل ایمنی و بهداشتی هم موجب پیامدهایی شود. سلامت در این باره می‌‌گوید: ما برای بسته‌بندی پوشال، یک دستگاه پرس پوشال از شرکت خودکفایی با قیمت مناسب خریداری کرده‌ایم و پوشال‌ها را به‌صورت درهم در حجمی بسیار کم بسته‌بندی می‌‌کنیم که نسبت به آتش‌سوزی بسیار ایمن‌تر از روش‌های قبلی جمع‌آوری پوشال است. ضمن این‌که حمل و نقل آن بسیار آسان شده و ما می‌‌توانیم مقادیر زیادی پوشال را در حجمی بسیار کم و با وزن بالا به واسطه‌ها بفروشیم.

چوکامی می‌‌گوید: ما مجهز به یک دستگاه پرس هستیم که پوشال‌ها را با آن بسته‌بندی می‌‌کنیم. با این روش نگه‌داری و حمل و نقل پوشال‌ها برای ما بسیار آسان شده است.

نوری نیز می‌‌افزاید: به‌طور معمول داروی ثبوت را هر پانزده روز و زینک‌ها را هر چهار تا پنج ماه تعویض می‌‌کنیم. داروها را در گالن‌های 20 لیتری و فیلم و زینک‌ها را در جعبه بسته‌بندی می‌‌کنیم.

رضا اصلاح، مدیر شرکت بازیافت کارتن میلاد اصفهان ، این‌گونه توضیح می‌‌دهد: ماشین‌آلات ما شامل یک دستگاه جمع‌آوری و پرس است که با آن کاغذها و مقواهای باطله خریداری شده را به‌صورت بسته‌های کم حجم و فشرده شده، مناسب برای کارخانه‌های مقواسازی اصفهان تبدیل می‌‌کنیم

تاریخجه بازیافت کاغذ در ایران

در ایران برای بازیافت کاغذ، اولین کارخانه در سال ۱۳۱۳ در کرج و دومین آن در سال ۱۳۳۵ تحت عنوان مقوا سازی شرق در تهران و سومین آن در کهریزک در سال ۱۳۳۶ تاسیس شد. کارخانه صالح آباد که در جنوب تهران واقع شده کار بازیاف زباله از جمله تبدیل کاغذ باطله به مقوا را در سالهای اخیر شروع کرده است. کارخانه بازیافت کاغذ مشهد به زودی کار خود را مبنی بر تبدیل کاغذهای باطله به مقوا راه اندازی خواهد کرد.
شرکت صنایع کاغذ سازی کاوه ( سهامی عام ) به تازگی فعالیت جدیدی را در زمنیه تولید کاغذ بازیافت آغازکرده است . این شرکت که وابسته به شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی ازسال 1369 فعالیت های خود را آغاز کرده است و ازآن سال تاکنون درحوزه تولید کاغذ فعالیت کرده است .این سازمان تنها مکانی است که تکنولوژی تبدیل کاغذ باطله به کاغذ را دارد. بقیه کارخانجات بازیافت کاغذ، در واقع کاغذ تولید نمی کنند، بلکه کاغذهای باطله را به مقوا تبدیل می کنند. با وجود اینکه ایران دارای منابع جنگلی زیادی است ولی صنعت کاغذ سازی خصوصا صنعت بازیافت کاغذ از رونق چندانی برخوردار نیست و قسمت اعظم بازار کشور از طریق واردات تامین می شود.

تهران، کلانشهری با بیش از 10 میلیون نفر جمعیت
• روزانه حدود 7000 تن زباله و مواد زاید در تهران تولید می شود که کاغذ بخش عظیمی از این مواد زاید را تشکیل می دهد. بر اساس آخرین آنالیز فیزیکی انجام شده بر روی زباله شهر تهران به طور متوسط حدود 4.88 درصد از این زباله ها را کاغذ و 4.48 درصد آن را مقوا تشکیل می دهد. به عبارتی 9.4 درصد ( 658 تن) از زباله دفنی را کاغذ و مقوا تشکیل می دهد (شکل یک).
• هر شهروند تهرانی به طور متوسط سالانه 13 کیلوگرم کاغذ مصرف می نماید. بیش از 60 درصد از کاغذهای مصرفی شهر تهران در سطل زباله ها و یا مخلوط در زباله های شهری ریخته می شود، در حال حاضر روزانه 550 تن کاغذ در شهر تولید می شود.
• در طی دو سال گذشته در راستای طرح های آموزشی جهت شهروندان تهرانی تعداد 12000 مخزن جمع آوری کاغذ در مدارس شهر تهران توزیع شده است که پیش بینی می شود کاغذ و مقوای حاصله بخش قابل توجهی از مواد خام کارخانه مقوا سازی صالح آباد را تامین نماید. این کارخانه در جنوب تهران در 23 کیلومتری جاده قدیم قم واقع شده و مسؤول بازیافت مواد زائد جامد از قبیل کاغذ، پلاستیک، شیشه و چوب می باشد.
• نرح هر کیلو کاغذ وارداتی نزدیک به 2 دلار بوده و واردات سالانه کاغذ حدود 550 هزار تن می باشد. با این توجه بازیافت کاغذهای باطله نقش موِثری در افتصاد ملی خواهد داشت.

صنعت بازیافت کاغذ. چه زمانی و چگونه؟

صنعت بازیافت کاغذ
کاغذهایی که برای بازیافت استفاده می شوند باید تمییز بوده و آغشته به مواد غذایی یا هرگونه آلودگی دیگر نباشند. کاغذهای آلوده مناسب بازیافت نیستند و باید دفن شده یا به عنوان سوخت سوزانده شوند و یا برای ساخت کود گیاهی (کمپوست) استفاده شوند.
در مراکز جمع آوری مواد قابل بازیافت، کاغذهای باطله در بسته های بزرگ بسته بندی شده و به کارخانجات بازیافت و یا ساخت کاغذ منتقل می شوند. کاغذها و مقواهای باطله با توجه به نوع جنسشان برای ساخت کاغذهای مختلف طبقه بندی می شوند و سپس بازیافت می گردند.
بعد از طبقه بندی، کاغذهای باطله به سمت ظرف بسیار بزرگی(pulper) منتقل شده و در آنجا با آب و مواد شیمیایی مخلوط می گردند. در این ظرف کاغذها به تکه ها کوچکتر خرد شده و به کمک حرارت به آسانی به الیاف سلولزی تبدیل می شوند. در نهایت مخلوطی خمیری و آبکی شکل تبدیل می شوند که اصطلاحا pulp نامیده می شوند.
صنعت بازیافت کاغذ
کاغذهایی که برای بازیافت استفاده می شوند باید تمییز بوده و آغشته به مواد غذایی یا هرگونه آلودگی دیگر نباشند. کاغذهای آلوده مناسب بازیافت نیستند و باید دفن شده یا به عنوان سوخت سوزانده شوند و یا برای ساخت کود گیاهی (کمپوست) استفاده شوند.
در مراکز جمع آوری مواد قابل بازیافت، کاغذهای باطله در بسته های بزرگ بسته بندی شده و به کارخانجات بازیافت و یا ساخت کاغذ منتقل می شوند. کاغذها و مقواهای باطله با توجه به نوع جنسشان برای ساخت کاغذهای مختلف طبقه بندی می شوند و سپس بازیافت می گردند.
بعد از طبقه بندی، کاغذهای باطله به سمت ظرف بسیار بزرگی(pulper) منتقل شده و در آنجا با آب و مواد شیمیایی مخلوط می گردند. در این ظرف کاغذها به تکه ها کوچکتر خرد شده و به کمک حرارت به آسانی به الیاف سلولزی تبدیل می شوند. در نهایت مخلوطی خمیری و آبکی شکل تبدیل می شوند که اصطلاحا pulp نامیده می شوند.
بعد از طی فرایندهای بالا، خمیر آماده برای تبدیل شدن به کاغذ است. در این مرحله می توان مقداری الیاف جدید سلولزی که قبلا از چوب تهیه شده اند به سیستم تزریق کرد تا استحکام الیاف کاغذهای بازیافتی را بیشتر کرد. مخلوط کاغذ در این مرحله با مقدار زیادی آب مخلوط می شود، بطوریکه حدود 99.5% وزن آن را آب تشکیل میدهد. این مخلوط بسیار آبکی به یک جعبه ی بزرگ آهنی منتقل و از آنجا به روی صفحات سوراخ دار پهن و بزرگی که در حال حرکتند اسپری می شود. روی این صفحات، آب از لابلای الیاف کاغذ کشیده می شود. با خروج آب از مخلوط، الیاف کاغذی باهم درگیر شده و دوباره بهم متصل می شوند. این ورقه های کاغذی آبدار از میان یکسری غلطکهای بزرگ عبور می کنند تا آب بیشتری از آنها خارج شود.
صفحات بدست آمده که اکنون شبیه کاغذ می باشد، از میان چندین غلطک فلزی داغ رد می شوند تا بطور کامل خشک شوند. کاغذ اکنون آماده است. اگر کاغذ نیاز به پوششی خاص مثل براق کننده ها داشته باشد، این مواد در این مرحله افزوده می شوند تا کاغذی براق و نرم برای چاپ کردن تهیه شود.