هنر بازیافتی چیست؟
هنر بازیافتی یا Recycled Art که برخی آن را Junk Art می‌نامند از جنبش‌های هنری شناخته می‌شود که تولید انبوه و مصرف‌گرایی را نقد می‌کند. این هنر با استفاده از مواد بازیافتی و تبدیل زباله‌ها به آثار هنری انجام می‌شود. قدمت این هنر را می‌توان در جنگ جهانی اول و در آثار هنرمندان بزرگی همچون پیکاسو کشف کرد. این روزها هنر بازیافتی در مجسمه‌سازی، صنایع دستی، طراحی زیورآلات و حتی نقاشی هم دیده می‌شود. اما اینکه زباله و بازیافت چگونه به هنر تبدیل می‌شود و هنر بازیافتی دقیقا چیست؟ سوالی است که در ادامه به آن پاسخ می‌دهیم.
هنر بازیافتی یا Recycled Art چیست؟
با توسعه صنایع و مصرف‌گرایی، روزبه‌روز شاهد تولید انبوه زباله‌هایی هستیم که روی هم تلنبار شده و چهره زمین را آلوده می‌کنند. از بطری‌های شیشه‌ای و پلاستیکی گرفته تا انواع کاغذ و پارچه و فلز که یا بازیافت می‌شوند، یا در خاک‌چال‌ها دفن و در دریاها و طبیعت رها می‌شوند.
اما این زباله‌ها همان‌قدر که می‌توانند چهره زمین را زشت کنند، در دست هنرمندان می‌توانند به هنری پایدار تبدیل شده و زیبایی را خلق کنند.
در حال حاضر که جوامع با مقادیر بسیار زیادی زباله دست وپنجه نرم می‌کنند، بازیافت و تفکیک زباله‌ها به یکی از مهم‌ترین جنبش‌های مبارزه برای حفظ محیط زیست تبدیل شده است. چند سالی می‌شود که هنرمندان هم پا به این عرصه گذاشته و یک جنبش هنری به نام هنر بازیافتی را راه‌ا‌ندازی کرده‌اند که با کمک آن زباله‌ها را به آثار هنری تبدیل می‌کنند. آن‌ها با این کار نه تنها خلاقیت خود را نشان داده و آثاری منحصربه‌فرد خلق می‌کنند، بلکه به جامعه مصرف‌گرایی هم پیام‌های انتقادی خود را می‌رسانند.
در حقیقت هنر بازیافتی در برابر آلودگی محیطی ایستاده و از آن انتقاد می‌کند. در این هنر، زباله‌هایی مثل کاغذ، چوب، شیشه، پلاستیک، مقوا، فلزات و لاستیک با کمک خلاقیت هنرمندان به آثار هنری تبدیل می‌شوند. آثار به دست آمده فراتر از بازیافت بوده و ارزش هنری، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی دارند.
شاید چند سالی باشد که هنر بازیافتی در کشورهای مختلف سر زبان‌ها آمده است، اما در حقیقت چیز جدیدی نیست. کلاژهای ساخته شده توسط پابلو پیکاسو یا آثار جورج برک با روزنامه‌ها و مجلات قدیمی از نمونه‌های بسیار قدیمی این هنر در دنیا به شمار می‌روند.
هنر بازیافتی را می‌توان استفاده مجدد از مواد دور ریختنی هم دانست و محدودیتی از استفاده مواد در این هنر وجود ندارد. آثار هنرهای بازیافتی می‌تواند کوچک یا بزرگ ساخته شوند و‌ می‌تواند دو بعدی یا حتی سه بعدی باشند.
تاریخچه هنر بازیافتی
همان‌طور که گفتیم هنر بازیافتی اتفاق جدیدی نیست. مهاجران اولیه آمریکا از تکه‌های پارچه و کیسه‌های گندم،‌ لحاف‌های چند تکه درست می‌کردند. در طول جنگ جهانی اول هم، سربازان از پوکه‌های گلوله برای درست کردن گردنبند یا حکاکی تصویر روی آن‌ها استفاده می‌کردند.
اما پیشرفت این هنر را می‌توان به اوایل قرن بیستم نسبت داد. این پیشرفت را می‌توان در کلاژهای ساخته شده پابلو پیکاسو دید که اولین کسی بود که این نوع از هنر را ایجاد کرد. او قطعات مختلفی از کاغذ، رزونامه، عکس یا اشیا و تکه‌های چوب را کنار هم می‌گذاشت و تصویر جدیدی را خلق می‌کرد.
مارسل دوشان هم که از اعضای جنبش دادائیسم بود، با خلق آثار هنری از چنین اشیایی به انتقاد از جنگ جهانی اول پرداخت و عقاید را به چالش کشید. او در مجسمه‌های خود از لاستیک‌های دوچرخه، مبلمان چوبی و سرامیک وان حمام استفاده می‌کرد. او از اشیایی که تولید انبوه می‌شدند و در دسترس همه افراد بود استفاده کرده و آثار هنری خلق می‌کرد. مارسل دوشان حتی این آثار را در نمایشگاه هم معرفی کرد.
در قرن بیست‌ویکم می‌توان از رابرت راوزنبرگ نام برد که از تابلوهای خیابانی، حیوانات تاکسیدرمی شده و لاستیک به خلق مجموعه‌های هنری پرداخت. جان چمبرلین هم از قطعات خودروها برای ساخت مجسمه‌ها استفاده می‌کرد. در حال حاضر هم هنرمندان معاصر بسیاری همچون عیسی جنزکن از مواد صنعتی مانند بتن، ورقه‌های استیل و قطعات عروسک‌ها و مانکن‌ها برای تولید هنر بازیافتی استفاده می کند.
جایگاه هنر بازیافتی در حفظ و بهبود محیط زیست
یکی از حیاتی‌ترین و جهانی‌ترین مشکلات بشریت، بازیابی زباله است. کشورهای بسیاری برای تمیز کردن قلمرو خود از زباله‌ها به دنبال راه حلی هستند. نکته جالب این است که در قسمت‌های مختلف دنیا این مشکل با هنر و خلاقیت هنرمندان حل شده است. آنها با استفاده از زباله‌های معمولی شروع به خلق هنر کردند و به این ترتیب این معضل را حل کردند.
در واقع هنرمندان خلاقی با رفتن به سمت هنر بازیافتی تاکنون توانستند کمک شایانی به حل این معضل کنند و زباله‌های زشتی را که به محیط زیست آسیب می‌رساندند مجدد به شی یا محصولی با قابلیت جدید تبدیل کنند.
این هنرمندان با هنر خلاقانه خود نه تنها آلودگی‌های محیط زیستی که ناشی از زباله‌هاست را کاهش داده‌اند بلکه توانستند اذهان عمومی را به این سمت سوق دهند که به اهمیت بازیافت و خودداری از مصرف‌گرایی پی ببرند. هنر بازیافتی در واقع رویکردی است نوین به پاکسازی محیط زیست و زیستگاه‌های انسانی.
کلام آخر

هنر بازیافتی را می‌توان ابزار جدیدی برای بیان انتقاد هنرمندان نسبت به مصرف‌گرایی و تولید انبوه دانست. آثار هنری خلق شده نه تنها به بازیافت زباله کمک کرده، بلکه مفهوم و پیامی را هم به مخاطب انتقال داده و ارزش فرهنگی و اجتماعی بالایی دارد.

منبع خبر:  سایت جاروب