صفیه رضایی: ایده ایجاد واحد صنعتی بازیافت زباله در شهرک‌های صنعتی بزرگ و وسیع میسر است و میتواند هزینه‌های حمل‌ونقل، جابه‌جایی و دفن و امحای زباله را کاهش دهد. به علاوه اینکه صنعت بازیافت سودآور است و میتواند چالش نبود محل دفن زباله که بین سازمان‌های محیط‌زیست، شهرداری و شرکت شهرک‌های صنعتی به وجود می‌آید را از بین ببرد. پیش‌نیاز تحقق این ایده در تمامی شهرک‌های صنعتی فرهنگ‌سازی برای تفکیک زباله است تا صنعت بازیافت بیش از پیش در کشور ما رشد کند.
براساس ماده ۱۱ قانون مدیریت پسماندها مصوب سال ۸۳ مجلس شورای اسلامی، مدیریت اجرایی پسماندها همگام با ضوابط سازمان محیط‌زیست مورد تاکید قرار گرفته است. حال اگر در شهرک‌های صنعتی واحدهای بازیافت زباله ایجاد شود میزان هزینه‌های جاری در سازمان‌ها کم خواهد شد.
امروزه نگرش‌ها به زباله به عنوان ماده‌ای دورریختنی نیست بلکه به عنوان طلای کثیفی است که به مدیریت نیاز دارد و مدیریت پسماند یا مدیریت زباله شناخته میشود. در شهرک‌های صنعتی نیز مانند شهرک‌های مسکونی حجمی از زباله وجود دارد که نیاز است مدیریت، جانمایی و امحا شود و چه بسا نیاز باشد بر اثر فرآیند تبدیل، بازیافت شود. صنعتی که چندان در کشور ما قوی نیست. این در حالی است که کشورهای دیگر از صنعت بازیافت زباله درآمد زیادی دارند. با این حال ایده ایجاد واحد صنعتی بازیافت زباله اندکی باید مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد چراکه ممکن است سوال شود در کشوری که چندان در صنعت بازیافت سرمایه‌گذاری جدی نمیشود آیا احداث یک کارخانه بازیافت آن هم در شهرک‌های صنعتی امکان‌پذیر است؟
جمع‌آوری زباله‌ها
مرتضی دارایی، مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان ایلام در این زمینه به گسترش صنعت گفت: زباله‌های موجود در شهرک‌های صنعتی را مامور خدماتی شهرداری جمع‌آوری میکند و در یک محل تعیین‌شده دپو، سپس امحا میشود.
دارایی معتقد است که ایجاد واحد صنعتی بازیافت زباله در شهرک‌های صنعتی ممنوع است چراکه برای واحدهای صنعتی غذایی که در آن محدوده فعالیت میکنند معضلات زیست‌محیطی ایجاد میکند.
بازیافت؛ اقتصادی و به‌صرفه
بختیار رازانی، مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی لرستان نیز به گسترش صنعت گفت: میزان زباله‌ها در شهرک‌های صنعتی کم‌وسعت است از این رو در این شهرک‌ها به احداث کارخانه بازیافت زباله نیازی نیست اما در شهرک‌های صنعتی پروسعت احداث کارخانه بازیافت نه‌تنها صرفه اقتصادی دارد بلکه باعث مدیریت صحیح پسماندها خواهد شد.
آن‌طور که رازانی بیان کرد، در استان لرستان کارخانه بازیافت برای شهرک‌های صنعتی تعریف نشده است؛ موضوعی که دارایی نیز برای استان متبوع خود بر آن صحه گذاشت.
پیش‌نیاز بازیافت زباله
جهانگیر شاهمرادی، مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی البرز از وجود کارخانه بازیافت در شهرک صنعتی اشتهارد خبر داده است. این کارخانه بازیافت زباله‌های نایلونی و پلاستیکی را بازیافت میکند.
وی در توضیحات بیشتری به گسترش صنعت گفت: نوع زباله‌های واحدهای صنعتی با هم فرق دارد. از این رو روش یکسان بازیافت برای تمامی زباله‌ها وجود ندارد. مگر اینکه یک شهرک تخصصی وجود داشته باشد که در تمامی زون‌بندی‌های آن واحدهای همگن باشند و تمامی زباله‌های آن یکسان جمع‌آوری شود.
شاهمرادی گفت: متاسفانه مشکلی که در تمامی استان‌های کشور وجود دارد مربوط به امحا و بازیافت زباله‌ها است چراکه برای زباله‌های صنعتی و ویژه، زیرساخت‌های لازم امحا وجود ندارد و محل‌هایی را که سازمان محیط‌زیست برای امحای زباله درنظر می‌گیرد مربوط به پسماندهای خانگی است و به طور معمول برای زباله‌های صنعتی و بیمارستانی کمتر برنامه‌ریزی میشود. وی گفت: برای بازیافت زباله‌های خشک مانند کاغذ در داخل شهرک‌های صنعتی امکان احداث واحد صنعتی بازیافت وجود دارد اما پسماندهای حجیم و بزرگ به تعیین محل امحا نیاز دارد. مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی البرز در بررسی مشکلات بازیافت زباله‌های صنعتی گفت: واقعیت این است که شهرک‌های بزرگ در کلانشهرهایی مانند البرز و تهران به تفکیک ویژه زباله و محل بازیافت نیاز دارد به ویژه برای شهرک‌های بزرگ صنعتی نیز باید این رویکرد در پیش گرفته شود. البته هم‌اکنون برای بازیافت زباله‌های پلیمری مشکلی وجود ندارد اما نیاز است برای امحای بخشی از زباله‌ها که امکان بازیافت آن در شهرک‌های صنعتی وجود ندارد محل ویژه امحا از طرف سازمان محیط‌زیست معرفی شود. در بررسی نکاتی که مدیران عامل شرکت‌های استانی ایلام، لرستان و البرز مطرح کردند به چند نکته می‌توانیم اشاره کنیم؛ نخست اینکه زباله‌ها در شهرک‌های صنعتی به دو دسته تقسیم میشوند: زباله‌های عادی که شرکت‌های خدماتی وابسته به شهرداری آنها را از سطح شهرک‌های صنعتی جمع‌آوری میکنند. دوم پسماندهای ویژه و صنعتی که مدیریت آنها بر عهده واحد صنعتی است و زیرنظر سازمان محیط‌زیست باید امحا شود. گام نخست در بازیافت زباله تفکیک آن است و تا زمانی که این تفکیک انجام نشود، نمی‌توان به موضوع بازیافت ترکیبات زباله خوش‌بین بود به ویژه اینکه این رویکرد احداث واحدهای صنعتی بازیافت زباله ایده‌ای است که در تمامی شهرک‌های صنعتی قابل اجرا نیست چراکه تفکیک زباله‌های تمامی واحدهای صنعتی در رشته- صنعت‌های مختلف سخت است. نکته دیگر اینکه متولی جمع‌آوری زباله‌های معمولی شهرداری است اما زباله‌های صنعتی را باید واحدهای صنعتی هماهنگی برای امحا و جابه‌جایی آن را انجام دهند. به عبارتی، مدیریت پسماندها بر عهده صاحبان صنایع است چراکه باید محل جمع‌آوری و دفن پسماندها در ابتدا معلوم و بعد از آن کار انتقال انجام شود. از این رو امحا و دفن پسماندهای صنعتی در شهرک‌ها و نواحی صنعتی برعهده صاحبان صنعت بوده و فقط شناسایی محل مناسب انباشت پسماندها و هماهنگی با دستگاه‌های مربوط برعهده شرکت شهرک‌های صنعتی استانی است. حمل‌ونقل زباله و پسماندهای تولیدشده در واحدهای مستقر در شهرک‌های صنعتی با ایجاد تفاهم بین شرکت شهرک‌های صنعتی و شرکت جداسازی و دفن زباله و پسماند بررسی شده است.
نکته دیگر مربوط به کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و سودآوری بابت وجود کارخانه بازیافت زباله است. به هر میزان سعی شود که در شهرک‌های صنعتی یا در کنار آنها احداث کارخانه‌های بازیافت زباله پیگیری شود، از چالش امحای زباله‌ها نیز کاسته خواهد شد.
بدیهی است در صورتی که الزامات مدیریت پسماند نهادینه شود، همه مردم و صنعتگران رعایت میکنند. همچنین درباره جلوگیری از آلایندگی‌های صنعتی و دفع و تفکیک زباله‌ها به صورت اصولی، همکاری تمام دستگاه‌های دولتی و خصوصی مورد نیاز است. ممکن است وضعیت مدیریت پسماند به‌دلیل آگاهی ناکافی واحدهای صنعتی از قانون و نحوه برخورد با پسماند تولیدی، به‌کار نگرفتن افراد دانش‌آموخته متخصص مسئول پسماند در واحدهای صنعتی، قانون‌گریزی برخی واحدهای دارای پسماند صنعتی و خاص، نبود زیرساخت‌های لازم و در دسترس در زمینه مدیریت پسماند و اجرا نشدن موثر برخی از مفاد قانون مدیریت پسماند از سوی متولیان مشخص شده دچار اخلال شود که در این زمینه توجه بیشتر و برنامه‌ریزی صحیح و اصولی بیشتر احساس میشود. همچنین در سایر گروه‌های پسماند مانند پسماندهای خاص باید ضوابط نگهداری، دفن و بازیافت زباله به خوبی برای واحدهای تولیدکننده از سوی تمامی بخشهای تخصصی و علمی و نظارتی برای واحدهای صنعتی تبیین شود تا کمترین مشکلات زیست‌محیطی ناشی از این گروه از پسماندها ایجاد شود. حتی می‌توان در حالتی آرمانی شرایطی را تصور کرد که یک شهرک صنعتی بازیافت زباله ایجاد شود و زباله‌ها درحالت تفکیک شده به چرخ بازیافت و مصرف درآیند.
