این نوآموز پرمدعا!

ادوارد ویلسون» بوم‌شناس نامدار آمریکایی، در کتاب «تنوع حیات(1)» می‌گوید: «در هر سانتی‌مترمکعب از خاک، هزاران موجود زنده ذره‌بینی زندگی می‌کنند. سوال اینجاست که آنها چه نقشی در زندگی ما دارند، پاسخ ساده است: نمی‌دانیم! اما باید حفظ‌شان کنیم.»

واقعیت آن است که ما با وجود تمام پیشرفت‌های چشمگیر بشری و توانایی‌های علمی، هنوز از بسیاری از زوایای پنهان جهان بی‌خبریم. حتی نیاز نیست کل جهان را مبنا قرار دهیم؛ ما هنوز کره زمین و ویژگی‌های آن را به درستی نشناخته‌ایم.
هنوز نمی‌توانیم زلزله‌ها را پیش‌بینی کنیم، در برابر وقایعی طبیعی چون آتشفشان، سونامی، گردباد و... بی‌دفاعیم و از همه ساده‌تر و البته سرنوشت‌سازتر، ما کنترل چندانی بر «جان» خود نداریم! حتی نمی‌توانیم طول عمر و زمان مرگ خود را پیش‌بینی کنیم.

توانسته‌ایم بفهمیم که اندام‌های موجودات زنده (از جمله خودمان) چگونه کار می‌کنند و گردش مواد حیاتی در بدن آنها به چه صورتی است، اما هنوز نمی‌توانیم به طور مستقل و بدون نیاز به الگویی زنده، آنها را شبیه‌سازی کنیم. از کوچک‌ترین و اساسی‌ترین واحد حیات (آن‌طور که ما دریافته‌ایم)، یعنی DNA و ژن‌ها باخبریم، ساختار آن را می‌دانیم و تا حدی نیز کارکردهای آن را می‌دانیم، اما قادر به ساخت آن نیستیم.

واقعیت ساده است، ما هنوز شاگرد کلاس اول در مدرسه «زمین» هستیم و راه درازی (که حتی انتهای آن را هم نمی‌دانیم) در پیش داریم. شاگردی کلاس اولی که تنها چند کلمه از هزاران (و احتمالا میلیون‌ها) را می‌داند و از متن پیچیده و سنگین کتاب «جهان» جز چند کلمه‌ای، هیچ نمی‌داند. با همین چند کلمه اما نمی‌توان تفسیر کرد و به درک درست رسید.
ولی همین «کلاس اولی» مدعی است که تمام کتاب را خوانده و کاملا درک کرده و با توهم اِشرافی که بر کل کتاب دارد، خود را مالک و مدیر بی‌قید و شرط آن می‌داند.
او خودش خبر دارد که از زمان حضورش تاکنون، حداقل 300 خانواده از جانوران دیگر را نابود کرده و برای مابقی نیز شرایط سختی را پدید آورده است.
او تقریبا هیچ منطقه بکری در کره زمین باقی نگذاشته و بسیاری از مناطق را با وارد کردن مواد جدید و موجودات بیگانه، تغییر داده است. او هم‌اکنون دریافته که حتی در میانه اقیانوس‌ها و در قلب باقیمانده جنگل‌های انبوه و صعب‌العبور هم ردپایی از خود به جای گذاشته و این ردپا را خود، «آلودگی» نامگذاری کرده است.
آری! ما همان نوآموز پرمدعا هستیم که برای خود حق حیات قایلیم و در عین حال نشانه‌هایی را دریافت کرده‌ایم مبنی بر اینکه حیات ما، در گرو حیات دیگر همسایه‌هایمان است اما هنوز به یقین نرسیده‌ایم. گویی باید هر چیز را به آزمون و خطا بگذاریم و اهمیت هر عنصر حیاتی را در فقدان آن دریابیم.

حتما باید دریاچه «آرال» در روسیه خشک می‌شد تا تفاوت بزرگ، بین بود و نبود آن را درمی‌یافتیم. انگار باید جنگل‌های سومالی پاکتراشی می‌شد تا بفهمیم وجود آنها، ما را از قحطی نجات می‌دهد؛ و شاید حفره لایه ازون باید ایجاد می‌شد تا ما بدانیم، مواد انسان‌ساز عمدتا اثرات مخربی بر دنیای ما می‌گذارند(2). انگار باید خانواده‌های بزرگی از جانوران منقرض می‌شدند که به دلیل بر هم خوردن تعادل زیستی، آفات و بیماری‌ها، غذا و حتی جان خودمان را هدف قرار دهند و آن موقع اهمیت حضورشان را می‌یافتیم.
ما همچون فردی که به اتاقی تاریک و پرراز و رمز وارد شده، بر در و دیوار دست می‌ساییم تا شاید آن را بشناسیم و مانند آن حکایت مشهور حضرت مولانا «فیل» را درون اتاق تاریک، تنها آن اندازه شناخته‌ایم که لمس کرده‌ایم. نگرانی آنجاست که با همین شناخت کم، خود را مدیر و صاحب آن می‌دانیم!

باید محتاط باشیم! جهان ما حاصل کنش‌ها و واکنش‌های طولانی‌مدتی است که آن را شکل داده و به شکل امروزی آن درآورده و ما تنها ذره‌ای از آنها را دریافته‌ایم و نمی‌توانیم آنها را نیز تکرار کنیم. حضور ما در کره زمین تنها یکی از میلیاردها اتفاق این کره است که روزی به وقوع پیوسته و آن‌طور که دریافته‌ایم، روزی باید این صحنه را ترک کنیم. آنچه می‌ماند، همین کره خاکی است که شرایط سخت‌تر از حضور انسان را هم از سر گذرانده و هنوز پا برجاست. ما باید به فکر خود و مطمئن باشیم که این، دیگر همسایه‌های ما در کره خاکی هستند که ما را حفظ خواهند کرد. ما با تمام توانایی‌هایمان نیز از پس خودمان برنمی‌آییم!

پی‌نوشت‌ها:
1- ترجمه «عبدالحسین وهاب‌زاده» - انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد
2- در دهه 1980 تحقیقات نشان داد که گازهای کلوروفلوئور کربن با نام اختصاری CFC که یک گاز صنعتی مورد استفاده در صنایع اسپری‌سازی است، عامل اصلی از بین رفتن لایه ازون است.

توصیه هایی برای جلوگیری از تخریب محیط زیست :

۱- عدم استفاده و یا کاهش استفاده از فرآورده های خطرزا و مسموم در مصارف خانگی و تجاری
۲- مهار ریختن پس مانده های فرآورده های شوینده، رنگهای شیمیایی،حلالهای شیمیایی و سموم آفت کش های مستعمل
۳- تشویق اصناف در تقبل مسئولیت در قبال محیط زیست
۴- اطلاع عموم مردم از برنامه ها در حفاظت از محیط زیست و ارتقای آنها
۵- گزارش تخلیه غیر قانونی زباله و تخطی از مقررات
۶- جلوگیری از قطع بی رویه درختان ونابودی جنگلها ومراتع.
۷- جلوگیری از شکار بی رویه جانوران ، آبزیان و…
۸- مراقبت از آبها وجلوگیری از آلودگی منابع آبی(رودخانه ها،دریاهاوسایر منابع)
۹- تفکیک زباله هااز هم(کاغذ-پلاستیک-مواد یکبار مصرف و…)وبازیافت پس مانده ها
۱۰- جلوگیری از تولید زباله وآموزش درست مصرف کردن
۱۱- اصراف نکردن در منابع طبیعی مثل نفت ،گاز،آب و..
۱۲- کاهش استفاده از اسپری ها که باعث تخریب لایه ازن می شوند.
۱۳- جلوگیری از آلودگی هوا مخصوصا” در شهرهای بزرگ با آموزش فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه
۱۴- جدی گرفتن پیام مسئولین برای حفاظت از محیط زیست
۱۵- اجرای طرحهای آموزشی برای فرهنگ سازی
۱۶- اجرای طرحهای همکاری سازمان محیط زیست با سایر ارگانها حتی مدارس در -پاک سازی مراتع،جنگل ها،سواحل دریاها،پارکها و…
۱۷- منابع اصلی آلودگی شناخته شود وفهرستی از مواد آلوده کننده مشخص شود.

- منبع، سایت آسمونی : http://www.asemooni.com/science/environment-geology/ways-to-preserve-the-environment#ixzz303o1trxC

انرژی نهفته در رنگ های رنگین کمان

خورشید منبع اصلی نور در کره زمین بوده و حیات ما از هر لحاظ به آن وابسته است. خورشید، نور، گرما، منابع غذایی و ... را برای کلیه موجودات زمین فراهم می کند و زندگی هر رزوه ما به انرژی آن وابسته است.

علاوه بر این حالات روحی، فعالیت های روزانه و حتی هوشیاری ما به خورشید وابسته است. طلوع آفتاب، نوید شروع فعالیت روزانه، نور ملایم عصرگاهی تداعی گر آرامش و غیاب نور و تاریکی شب، برای اکثر مردم، زمانی برای خواب و استراحت است.

انرژی نور

یکی از فواید اشعه خورشید، انرژی تولید شده در طیف رنگی آن است. هر یک از هفت رنگ حاصل از تجزیه نور سفید، در خود دارای انرژی های نهفته بوده و همین مسئله توجیه مناسبی برای بی حوصلگی و کسالت اغلب ما در روزهای ابری یا زمستان های طولانی است. کمبود نور خورشید می تواند افسردگی، بی حوصلگی و فقدان انرژی را در پی داشته باشد.

هفت رنگ رنگین کمان، در واقع هر کدام منبعی از انرژی و تحرک بوده که به روی زمین و موجودات آن می تابند و نیز هریک تأثیرات ویژه و خاص خود را داشته و خواص آنها با هم متفاوت است.

برخی بر این عقیده اند که هر انسان از یکی از این رنگ ها بیش از سایر آنها تأثیر می پذیرد و یکی از توجیهات اختلاف در هاله نور اطراف هر فرد هم همین مسئله بوده و به رنگ خاصی که وی بیش از سایر رنگ ها قادر به جذب آن است، مرتبط است.

سه گانگی رنگ های اصلی

در میان هفت رنگ تشکیل دهنده نور سفید، می توان سه رنگ اصلی یعنی قرمز، زرد و آبی را نیز یافت. این سه رنگ در واقع با سه عنصر اصلی هیدروژن، کربن و اکسیژن مرتبط بوده و انرژی ساطع شده از آنها، تأثیری شگرف روی تکامل، جسم، ذهن و روح دارد.

نور آبی آرامشبخش بوده و درست روی روح و شناخت انسان از معنویت اثر می گذارد. نور زرد، رشد ذهنی را تسریع بخشیده و تابش نور قرمز تقویت جسم را به دنبال دارد.

رنگ های رنگین کمان و تأثیر هر یک

آبی: معنویت

آبی رنگ دریاها، اقیانوس ها و آسمان است. انرژی باعث می شود فراتر از محیط اطراف را بنگریم و به شکل گیری دانش ما از ناشناخته ها کمک می کند.

آبی رنگ معنویت بوده و اینها را به ارمغان می آورد:

• صلح و تفاهم
• تسهیل برقراری ارتباط با خود و دیگران
• آسایش و آرامش

زرد: معرفت و خرد

زرد که خود تداعی گر خورشید است، انرژی و زندگی می بخشد. زرد تقویت کننده و یاری رسان بسیاری از سیستم های بدن بوده و انرژی گرم آن، این موارد را هدیه می دهد:

• وضوح اندیشه
• نظم و ترتیب
• تقویت حافظه
• تقویت قدرت تصمیم گیری
• کاهش سردرگمی

قرمز: انرژی و زنده دلی

قرمز دارای بلندترین طول موج در میان رنگ ها بوده و نزدیکترین اشعه به اشعه مادون قرمز است. در این رنگ می توان تحرک و فعالیت را دید. قرمز فعالیت های فیزیکی را جلا داده و اینها را با خود می آورد:

• انرژی
• شور و اشتیاق
• عشق و علاقه
• امنیت

نارنجی: انرژی خلاق

نارنجی ترکیب زرد و قرمز است. انرژی بی پایان قرمز و شعور و خرد زرد را با هم دارد. نارنجی انرژی جنبشی ای نظیر قرمز داشته اما از قرمر، عقلانی تر و کنترل شده تر است و این ویژگی ها را به همراه دارد:

• خلاقیت
• سرخوشی
• انفجار در سطح عملی
• آسودگی از کسالت
• تعادل

سبز: تعادل زندگی، طبیعت

سبز ترکیب زرد (ذهن) و آبی (روح) است و درست در نقطه میانی رنگ ها، در فاصله ای مساوی از قرمز و بنفش قرار دارد. در میان تمام رنگ ها، چشم انسان قادر به دیدن بیشترین تنوع از این رنگ به نسبت سایر رنگ ها است. انرژی سبز، این موارد را شامل می شود:

• هماهنگی
• همدردی
• سلامتی
• فراوانی
• تعادل
• رشد و نمو

نیلی: ابدیت

نیلی دارای انرژی آبی اما تعدیل شده است. همان طور که آبی آرامشبخش است، می توان گفت نیلی رنگی متین است و انرژی آبی را به داخل می تاباند. اشعه نیلی مرزی میان محدودیت و دنیای لایتناهی است و به سرعت انرژی آبی پیش نمی رود. نور نیلی این خواص را دارد:

• گشودن ضمیر ناخودآگاه
• دستیابی به معنویت
• تسلط بر نفس
• حکمت
• آگاهی
• شهود
• توانایی معنوی

بنفش: بالاترین عنصر تسلط معنوی

بنفش اشعه تسلط معنوی است. درست در نقطه مقابل قرمز قرار داشته و ظریف ترین طیف نور است. از ترکیب آبی و قرمز تشکیل شده و کلید شناخت این رنگ، دانستن همین مسئله است. انرژی قرمز و در عین حال آرامش آبی را با هم می بخشد. در مورد این رنگ:

• جرقه تخیل را روشن کرده و الهامم بخش است
• به ادغام سایر انرژی ها به منظور شفابخشی می پردازد
• تنالیته تیره آن، با تأسف و پشیمانی در ارتباط است
• بنفش تیره به معنای حصول معنوی بالا است
• بنفش یاسی، عشق را برای بشریت به ارمغان می آورد
• بنفش مایل به آبی، آرمان گرایی را تداعی میکند

منبع : یک دوست دات کام

به قلم : نوشین محمدعلی

جی پی اس GPS با ای جی پی اس AGPS چه فرق هایی دارد؟

سامانه موقعیت یاب جهانی از طریق دست کم 4 ماهواره (جی پی اس کلا 24 ماهواره فعال دارد) تعیین موقعیت می کند و این کار با دریافت سیگنال از ماهواره­های جی.پی.اس (که در مدارهایی به دور کره زمین در چرخش هستند) انجام می گردد. برای تعیین موقعیت ، گیرنده جی.پی.اس زمانهای دریافت شده را با زمان خود مقایسه می کند . تفاوت این دو مشخص کننده فاصله گیرنده جی.پی.اس از ماهواره مزبور خواهد بود و این عملی است که دقیقاً یک گیرنده جی.پی.اس انجام می دهد. با استفاده از حداقل چهار ماهواره یا بیشتر، جی.پی.اس می تواند طول و عرض جغرافیایی مکان خود را تعیین نماید که به آن تعیین دو بعدی می گویند. در موقعیت سه بعدی تبادل با چهار ماهواره جی.پی.اس موقعیت یابی می شود که شامل طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع است. ارتفاعی که جی.پی.اس به ما می دهد، با ارتفاع موجود در نقشه ها و اطلس ها فرق میکند. ارتفاع جی.پی.اس نسبت به سطح مبنایی بنام بیضوی مقایسه یا سطح ژئوئید است در حالی که ارتفاع موجود در نقشه ها ارتفاع اورتومتریک است که از سطح دریاهای آزاد محاسبه می گردد.

جی پی اس در تمام شرایط به صورت 24 ساعت در شبانه روز و در تمام دنیا قابل استفاده است، و هیچ گونه بهایی بابت این خدمات اخذ نمی شود. ماهواره های جی پی اس، هر روز دو بار در یک مدار دقیق دور زمین می گردند و سیگنال های حاوی اطلاعات را به زمین می فرستند

در جدول زیر فرقهای اساسی جی پی اس و ای جی پی اس را می بینیم

اما AGPS از طریق سرورهای کمکی روی شبکه های موبایل و برای تلفن های موبایل خدمات جی پی اس را عرضه می کند.

بدلیل استفاده از شبکه های موبایل در تامین منابع اطلاعاتی، هزینه بردار است و می توان از کاربر به ازای استفاده از این خدمات هزینه ای را اخذ نمود اما ارسال سیگنال از ماهواره به روی دستگاه جی پی اس به صورت مستقیم رایگان بوده و پولی از این بابت از کاربر گرفته نمی شود.

همچنین ارتباط مستقیم با ماهواره به صورت زنده میزان خطای موقعیت یابی را به یک متر می رساند اما در حالت ای.جی.پی.اس اختلاف موقعیت یابی از یک متر بیشتر شده و گاهی اوقات به دهها متر و یا صد متر بیشتر می رسد (بسته به نوع شبکه موبایل و دور بودن یا نزدیک بودن به آنتن های موبایل و شرایط آب و هوایی و...)

ای.جی.پی.اس بعنوان کمک سیستم موقعیت یاب جهانی از روی سرورهای دستیار در شبکه های موبایل عمل موقعیت یابی را از روی ماهواره جی پی اس انجام می دهد و با منبع اطلاعات مثلث سازی برای محاسبه دقیق موقعیت یابی یک جسم را از روی سرورهای کمکی موبایل انجام می دهد.

اولین ماهواره جی پی اس در سال 1978 با موفقیت به فضا پرتاب شد. هدف اصلی و اولیه از طراحی جی پی اس، اهداف نظامی بوده، اما از سال 1980 به بعد برای استفاده های غیرنظامی نیز در دسترس قرار گرفت. در سال 1994 تمامی 24 ماهواره در مدار زمین قرار گرفت. بخش کنترل زمینی این بخش شامل ایستگاههای کنترل زمینی است که دارای مختصات معلوم هستند و موقعیت آنها از طریق روشهای کلاسیک تعیین موقعیت نظیر روش VLBI (تعیین فواصل بلند توسط کوازارها) و روش SLR (فاصله سنجی ماهواره ای با امواج لیزر) بدست آمده است. این ایستگاهها وظیفه تعقیب چندجمله ای (Polynomials) ریاضی بطریق کمترین مربعات، پارامترهای مداری (افمریزها)و موقعیت ماهواره ها را نسبت به یک سیستم مختصات ژئودتیک ژئوسنتریک (مبدا سیستم مختصات تقریباً در مرکززمین قرار دارد.) محاسبه می نماید.

تعداد این ایستگاههای زمینی 5 عدد است که ایستگاه اصلی با نام کلرادو اسپرینگ در آمریکا قرار داردو 4 ایستگاه فرعی دیگر در نقاط دیگر کره زمین مستقر هستند. آخرین بخش از سیستم جی پی اس، قسمت USER یا کاربران سیستم است که خود شامل دو بخش است:

• آنتن دریافت کننده اطلاعات ارسالی از ماهواره ها
• گیرنده(پردازش کننده اطلاعات دریافتی و تعیین کننده موقعیت محل آنتن)

نرم افزار و ریزپردازنده داخل گیرنده فاصله بین آنتن زمینی تا ماهواره های مرتبط با گیرنده را تعیین می کند سپس با استفاده از حداقل 4 ماهواره موقعیت X وY و Z محل استقرار آنتن یا همان گیرنده تعیین می شود.

اما دستگاه جی پی اس چست؟

دستگاه جی پی اس یک رایانه کوچک است که جهت انجام امور خاصی برنامه ریزی شده است. بنابراین این رایانه با داشتن مختصات شما می تواند کارهای دیگری هم انجام بدهد. مثلا می تواند زمان طلوع و غروب خورشید را در موقعیت شما بگوید. همچنین زمان طلوع و غروب ماه. شاید خیلی جالب باشد ولی جی پی اس می تواند زمان باقیمانده برای رسیدن به مقصد مورد نظر را با توجه به سرعت شما محاسبه کند. همچنین میانگین سرعت شما، بیشترین سرعت، میانگین سربالایی و سرازیری مسیر، سرعت عمودی، موقعیت منطقه از نظر شکار و ماهیگیری و شکار در هر نقطه جهان، محاسبه مساحت یک نقطه ناشناخته و بر گرداندن شما از مسیر آمده را نیز می تواند انجام دهد.

پیشنهاد دانشمند ایرانی برای تامین انرژی سال 2030

یک گروه بین المللی از محققان با همکاری دانشمند ایرانی نشان داده اند که دسترسی جهانی به انرژی مدرن با سرمایه گذاری سالانه 65 تا 86 میلیارد دلار تا سال 2030 محقق خواهد شد.سرمایه گذاری های پیشنهادی در این خصوص، بسیار بالاتر از برآوردهای پیشین هستند؛ اما تنها با 3 تا 4 درصد از سرمایه گذاریهای کنونی در سیستم انرژی جهانی برابر است.

یافته های دکتر کیوان ریاحی و همکارانش در موسسه بین المللی تحلیل سیستم های کاربردی اتریش که در مجله Environmental Research Letters منتشر شده، همچنین برای اولین بار شامل هزینه های سیاست گذاری دستیابی جهانی به سوخت های احتراقی پاک پخت و پز و اجاق گازها تا سال 2030 است.

دسترسی به برق و سوخت های پاک پخت و پز و اجاق گاز می تواند با مرگ ومیرهای تخمینی سالانه چهار میلیون تن در اثر آلودگی هوای خانگی که در اثر پخت و پز سنتی بوده، مبارزه کند.

محققان در پژوهش خود محاسبه کردند که این دسترسی ارتقایافته به سوختهای مدرن پخت و پز می توانست از 0.6 تا 1.8 میلیون مرگ نابهنگام در سال 2003 جلوگیری کرده و در واقع سلامت را ارتقا بخشد.

این محققان برآورده کرده اند که یک ظرفیت تولید اضافی بین 21 تا 28 گیگاوات برای ارائه میزان نسبتا کم برق تمام خانواده های روستایی نیاز خواهد بود. این میزان کمتر از ظرفیت افزایش تولید سالانه چین است.

بر اساس برآوردهای این دانشمندان، هزینه این میزان برابر با حدود 180 تا 250 میلیارد دلار در 20 سال آینده بوده و همچنین به سیاست گذاری ها و اقدامات مرتبط نیاز است.

علاوه بر این ها، هزینه های سیاست گذاری برای کمک به تسهیل انتقال به پخت و پز پاک بیش از 40 درصد جمعیت جهان خواهد بود.

این سیاست گذاری ها شامل پژوهش های پشتیبان، هزینه سوخت های جدید، اجاق گازهای جدید و اجاق گازهای ارتقا یافته توده زیستی است.

پژوهشگران با استفاده از دو چهارچوب مدلسازی برای بررسی تاثیرگذاری راههای سیاست گذاری جایگزین به این هزینه های تخمینی دست یافتند.

برای برآورد سرمایه گذاری کلی مورد نیاز در گسترش دسترسی برق به جمعیت های روستایی، دانشمندان هزینه های گسترش شبکه برق، اجرا و نگهداری سیستم برق و سرمایه گذاری ها برای تولید برق بیشتر را در نظر گرفتند.

به گفته آنها، بدون سیاست گذاری برای تسریع برق رسانی، بین 600 تا 850 میلیون تن در روستاهای جنوب آسیا و آسیا-اقیانوسیه و همچنین جنوب صحرای آفریقا همچنان بدون برق خواهند ماند.

سازمان ملل اعلام کرده بود که سال 2012 سال بین المللی برای انرژی قابل نگهداری برای همه با دستیابی همگانی به انرژی مدرن تا سال 2030 به عنوان یکی از اهداف تصریح شده است.

ژئوپارک چیست؟

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: براساس تعریف یونسکو، ژئوپارک منطقه ای است با وسعت کافی که مرزهای آن به وضوح مشخص شده و چندین پدیده بارز زمین شناسی در محدوده آن قرار گرفته باشد و این محدوده باید بتواند در توسعه اقتصادی جوامع اطراف خود نقش موثری ایفا کند.

ژئوپارک ممکن است علاوه بر پدیده های زمین شناسی از آثار تاریخی، بوم شناسی، باستان شناسی، میراث فرهنگی و طبیعی دیگر نیز برخوردار باشد.

ژئوپارک محدوده ای است که ویژگی اصلی آن وجود ژئوسایت های پر اهمیت، طبیعت و محیط زیست غنی، ویژگی های فرهنگی جذاب و از همه مهمتر مشارکت و حضور فعال جامعه محلی در برنامه های توسعه، حفاظت و پایداری است.

بر خلاف انواع مناطق حفاظت شده طبیعی ژئوپارک ها نه تنها ورود و حضور بازدید کنندگان را محدود نمی کنند بلکه برای حضور مردم طراحی شده اند که همین حضور موجب رونق اقتصادی پایدار جوامع محلی خواهد شد.

شرط مهم موفقیت یک ژئوپارک، وجود برنامه و راهبردهای مناسب و دقیق در مدیریت آن است، راهبردهایی برای حفاظت، بهره برداری صحیح، توانمند سازی جامعه محلی و توسعه پایدار ژئوپارک طراحی می شوند.

گیاه جاتروفا معجزه قرن

گیاه جاتروفا گیاهی است فوق العاده سمی و پر انرژی و با درصد روغن فراوان که اتفاقا به هیچ عنوان امکان کاربرد خوراکی نداشته و از همه مهمتر در زمینهایی قابل کشت بوده که سایر گونه های کشاورزی خوراکی قابلیت کشت مناسبی ندارد و به اصطلاح در زمینهای لم یزرع قابل استحصال میباشد.

استخراج سوخت زیستی از گیاه جاتروفا تأمین انرژی جهان و چگونگی مصرف آن از دیرباز یکی از دغدغه های ذهن بشر و مباحث روز دنیا بوده و هست و انسان همیشه مجبور به جستجو برای یافتن راههایی برای کاهش هزینه های تولید آن کرده است . انرژی بستر حرکت های اقتصادی را تعیین می کند و به پیروی از آن حرکت های اجتماعی سیاسی و فرهنگی ملت ها جهت و شکل می گیرند . اهرم انرژی در دنیای کنونی به قدری حیاتی است که به طور مستقیم منافع ملی کشور ها را تحت تأثیر قرار داده و رابطه آنها با یکدیگر را تعیین می کند.

هم اینک دنیا با قدرت و سرعت به سمت تولید انرژی های پاک یا سوخت های متکی به طبیعت تجدید شونده روی آورده است . از اساسی ترین علل این مسئله استراتژی قطع وابستگی جهان اول به سوخت های فسیلی خاورمیانه است که در استراتژی مدیریت جهانی تبدیل به یک نگرانی بزرگ برای جهان اول شده است. در حقیقت جهان اول به دنبال استقلال تولید انرژی از خاورمیانه ، با روش هایی است که کمترین هزینه را برایش داشته باشد . بدین ترتیب تولید بایودیزل ها و بایواتانول ها جایگاه ویژه ای کسب کرده است . تقاضای جهانی سوخت های زیستی مدام در حال افزایش است و تا سال۲۰۱۴ به ۴۴ میلیارد تن در سال خواهد رسید ، یکی دیگر از علل افزایش تقاضا برای سوخت های زیستی ، عزم جدی جهان برای کاهش اثرات تغییرات اقلیمی است که اکنون به یک نگرانی دائمی برای کشورهای دنیا تبدیل شده است و به نظر می رسد اگر مصرف سوخت های فسیلی به طور جدی کاهش نیابد ، کره زمین به همراه ساکنان آن روزهای سختی را پیش رو خواهد داشت. روزهایی که نشانه های آن ، با خشکسالی های پی در پی ، کاهش شدید بارندگی ها ، سیلاب های سهمگین ، گرمای بیش از حد ، انقراض گونه های گیاهی و جانوری به پیشواز آمده است . برای کشور ما ایران نیز دستیابی به تکنولوژی و خودکفایی در زمینه تولید مواد اولیه بایودیزل ها و بایواتانول ها حیاتی است و باید به عنوان یک راهبرد ملی در دستور قرار گیرد .

در روزگاری که مهمترین دغدغه مسئله زیست محیطی در کلان شهرها آلودگی هواست ، اگر کشوری بتواند به این تکنولوژی دست یابد علاوه بر اینکه در مصارف اقتصادی خود ، صرفه جویی می کند ، محیط زیست خود را نیز از آلودگی های ناشی از سوخت های فسیلی در امان نگاه می دارد . این موضوعی است که امروز دنیا را به فکر انداخته تا با همه توان سوخت های فسیلی را مغلوب سوخت های گیاهی کند و از این طریق علاوه بر اینکه انرژی های پاک آینده را از آن خود می کند ، هوای آلوده اش را هم به همراه سوخت های فسیلی دفن کند .

استفاده از سوختهای طبیعی یکی از راهکارهایی است که امروزه اکثر دانشمندان به دنبال تولید آن هستند . سوخت طبیعی به سوختی گفته می شود که با محیط زیست سازگار بوده و فاقد آلودگی باشد . یکی از این راه ها استفاده از روغن گیاه جاتروفا است ، روغنی که در حال حاضر می تواند به عنوان سوخت در هواپیما ها استفاده شود و می رود که کم کم خود را جایگزین سوختهای فسیلی نماید .
گیاه جاتروفا به دلیل داشتن ترکیبات سمی مثل لکتین و ساپونین و ترکیب سرطانزای phorbol مصرف خوراکی ندارد . دانه های جاتروفا حدودا ۴۰% روغن دارد . روغن به دست آمده از جاتروفا در هر هکتار ۱۰ برابر بیشتر از روغن ذرت و ۴ برابر بیشتر از روغن سویاست . این خصوصیات است که جاتروفا را به عنوان یک سوخت زیستی با صرفه مطرح می کند . تفاله های دانه های جاتروفا پس از روغن گیری باز هم قابل تخمیراست و می توان از آن به عنوان biomass الکل گرفت .
به طور کلی از دو روش جهت استفاده از سوختهای طبیعی استفاده می شود:
۱) در روش اول چغندر قند یا نیشکر یا نشاسته ذرت را به کمک مخمر ، تخمیر می کنند که محصول نهایی آن اتانل یا اتیل الکل هست . در اروپا سوختی به ماشین ها تزریق می شود که به جای تولید دی اکسید کربن ، متان تولید می کند . این سوخت از تخمیر مواد غذایی به دست آمده و به نحوی تولید آن منجر به تهدید امنیت غذایی جامعه می شود اما جاتروفا روغنی تولید می کند که سمی است و مصرف غذایی ندارد .
۲) در روش دوم استفاده از روغن گیاهان روغنی مثل روغن پالم ، ذرت ، سویا و اخیرا ً جاتروفاست . ویسکوزیته این روغن ها وقتی حرارت می بینند کم شده و مستقیما در موتورهای دیزلی قابل سوختن هستند . تولید سوخت های زیستی از این گیاه بدون انجام عملیات فرآوری مزیت اصلی جاتروفا است . استفاده از این سوخت نزدیک به ۸۰درصد از میزان انتشار دی اکسید کربن را نسبت به حجم مشابه سوخت فسیلی خود پائین می آورد .

 

پس از انجام فرآیندهای لازم روی بذر جاتروفا ، از آن به عنوان سوخت بیودیزل استفاده نموده و برخی مشتقات دارویی و بهداشتی و خوراکی داشته و در تهیه آفت کش ، تولید محصولات آرایشی و بهداشتی ، درمان بیماری های پوستی ،زخم های بدن ، رماتیسم ، دندان درد ، کنترل و پیشگیری از سرطان ، تهیه پادزهر و از تفاله آن به عنوان غذای دام استفاده می کنند . این درختچه از این منظر که چالشی برای امنیت غذایی و کاهش منابع آبی نیست ، توانسته است میان دو بخش کشاورزی و انرژی آشتی برقرار کند .

چون برای تولید آن باید جنگل کاری های وسیعی صورت پذیرد ، علاوه بر افزایش سطح فضای سبز و بیابان زدایی ، به ایجاد منافع حاصل از یک جنگل کاری مصنوعی نیز می انجامد . توسعه جاتروفا و بازاریابی آن فرصتی مناسب برای روستاییان بوده و می تواند سبب کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی و تعدیل فقر در جوامع محلی شود .
بیودیزل در دنیا عمدتاً از ذرت ، سویا ، کلزا ، آفتابگردان و دانه های روغنی دیگر تولید شده است اما در این طرح از جاتروفای کاشته شده در اراضی فقیر و غیرقابل کشت استفاده می شود . از آنجایی که در پالایشگاه های تولید این سوخت ، سوخت گیاهی به دست می آید مضرات زیست محیطی و آلودگی آبهای زیرزمینی را در پی نخواهد داشت .
تولید سوخت بیودیزل ، در کشورهای هند ، چین ، مصر ، تایلند ، ویتنام ، اندونزی ، برزیل ، اردن و عربستان به صورت پایلوت درحال انجام است و فقط درکشورهند چند میلیون هکتار به کشت این گیاه اختصاص داده شده است .

از امتیازات ویژه این سوخت بالابودن درجه اکتان ، بالابودن محتوای اکسیژن و پائین بودن گوگرد است و در مجموع احتراق فوق العاده ای در خودرو ایجاد می کند حال این که این سوخت یک سوخت فسیلی نیست بلکه یک سوخت زیستی محسوب می شود .

امروزه یکی از مهمترین چالش هایی که سوخت های گیاهی در دنیا ایجاد کرده اند ، استفاده از موادغذایی برای تهیه آنها است ، در شرایطی که هم اکنون بیش از یک میلیارد نفر گرسنه در جهان وجود دارد، استفاده از هویج، ذرت و کلم برای به حرکت درآوردن موتور خودروها غیرمنصفانه به نظر می رسد .
این در حالی است که جاتروفا از تخمیر موادغذایی به دست می آید و نه تنها مصرف خوراکی ندارد که مسموم کننده هم هست ، بنابراین روغن آن بدون این که موادغذایی گیاهی را تهدید کند ، به عنوان سوخت بدون فرآوری موتورهای دیزلی را به حرکت درمی آورد.
یکی از سیاست های سازمان خوار و بار و کشاورزی (فائو) ، تبادل بذر و گونه های جدید این گیاه در میان کشورهای عضو است .
سال ۲۰۰۷ ژاپن هواپیمایی ساخت که با این سوخت پروازکرد . در ژوئن ۲۰۰۸ در تریرروژ ژاپن جشنواره ای به نام Fet Gwo Medsyen با حضور بیش از ۱۰۰۰۰ نفر برای به نمایش گذاشتن محصولات ساخته شده از روغن گیاهی jatropha به عنوان پیشگام در توسعه سطح این گیاه در کشت و کشاورزی و اقتصاد برگزار شد .
خطوط هوایی ژاپن و پیشتر از آن هواپیماهای جت۷۴۷ Air New Zealand روغن جاتروفا را به عنوان سوخت انتخاب کردند . در حال حاضر برخی از کشورها از دانه های روغنی جاتروفا برای تولید سوخت استفاده می کنند مثل خطوط هوایی نیوزلند و ژاپن که در سال 2008 از این سوختدر هواپیماها استفاده کردند.
موارد استفاده دیگر روغن دانه های جاتروفا در صنایع ساخت صابون سازی و شمع سازی و از پس مانده آن که حاصل از روغن کشی می باشد یه عنوان کود قوی و مغزی و همچنین از تفاله های آن برای تولید سموم آفت کش طبیعی استفاده می شود.
اولین خودرو با سوخت گیاهی در اندونزی نیز به حرکت در آمده ، این خودرو با سوخت روغن گیاه جاتروفا ‪ حرکت کرده و به آرامی از قله های سرد آتشفشانی فلورس و جزایر سومباوا و همچنین ییلاقات گرم جاوانیس عبور کرد و یک سفر سه هزار و ‪ ۲۰۰‬کیلومتری را در اندونزی با موفقیت به پایان رساند . این سفر از مبدا آتامبو در تیمور شرقی به مقصد جاکارتا پایتخت اندونزی انجام رفت .
شاید این خودرو اولین خودرو با سوخت بیودیزل خالص در جهان باشد اما در اندونزی قطعا اولین است . با وجود اینکه اندونزی از لحاظ سوخت فسیلی غنی است اما می داند که این ذخیره بی پایان نیست . اندونزی تنها ‪ ۳۲‬ تا ‪ ۲۵‬سال نفت ، ‪ ۶۰‬سال گاز و ‪ ۱۵۰‬سال زغال سنگ دارد . این سوخت گزینه ارزانتری نسبت به سوخت های فسیلی است و بالقوه می تواند به بهبود وضع مالی کشاورزان فقیر اندونزی در شرق این کشور کمک کند . گیاه "جاتروفا" برای کشت در مناطق خشک شرق اندونزی مناسب است.
مشخصات گیاه شناسی جاتروفا :
نام علمی : Jatropha curcas
نام خانواده : Euphorbiaceae
نام

گیاه جاتروفا گیاهی است فوق العاده سمی و پر انرژی و با درصد روغن فراوان که اتفاقا به هیچ عنوان امکان کاربرد خوراکی نداشته و از همه مهمتر در زمینهایی قابل کشت بوده که سایر گونه های کشاورزی خوراکی قابلیت کشت مناسبی ندارد

های دیگر : جاتروفا - یاتروفا - توبا - سامبو

نام این گیاه جاتروفا است. سالیان سال است که از دانه های روغنی برای تولید سوخت خودرو در کشور های مختلف استفاده میشود. حتما این موضوع را قبلا هم شنیده اید که سهم قابل توجهی از سوخت خودروها را در برخی کشورها روغن دانه های روغنی از قبل سویا ذرت افتابگردان و غیره تشکیل میدهند. ولی استفاده از این مواد ستم به مواد غذایی موردنیاز انسانهاست و از طرفی باعث میشود آب کشاورزی و نیز سطح زیر کشت وسیعی از اراضی قابل کشت کشاورزی برای تولید سوخت اشغال شود. همچنین این موضوع به شدت مورد اعتراض سازمان جهانی غذا است.
گیاه جاتروفا گیاهی است فوق العاده سمی و پر انرژی و با درصد روغن فراوان که اتفاقا به هیچ عنوان امکان کاربرد خوراکی نداشته و از همه مهمتر در زمینهایی قابل کشت بوده که سایر گونه های کشاورزی خوراکی قابلیت کشت مناسبی ندارد و به اصطلاح در زمینهای لم یزرع قابل استحصال میباشد. ضمنا این گیاه حدود 50 سال طول عمر دارد و نکته جالب اینکه مانند گاو که از همه اجزای آن میتوان سود برد این گیاه نیز علاه بر روغن سوختی(بیودیزل) از تفاله های آن برای تولید سموم آفت کش طبیعی و نیز کود گیاهی میتوان تولید کرد.
دانه های جاتروفا حدودا 40% روغن داره. روغن به دست اومده در هکتار جاتروفا 10 برابر بیشتر از روغن ذرت و 4 برابر بیشتر از روغن سویاست. تمام این خصوصیات جاتروفا رو به عنوان یه سوخت زیستی با صرفه مطرح می کنه.

گیاهان غیر خوراکی ، Jatropha Curcas (جی . سی) ، برای تولید سوخت زیستی به عنوان یک جایگزین برای سوخت های فسیلی سنتی در زنجیره تولید انرژی و توازن زیست محیطی محسوب می گردد . سرمایه گذاری در زمینه سوخت زیستی جی . سی در مناطق گرمسیر مانند کنیا و در کشور های خاص و کمتر توسعه یافته در حال رشد است .

جاتروفا انواع گوناگونی دارد که بومی مناطق امریکا ، کارائیب ، مکزیک و شیلی است. جاتروفا خوراکی نیست حتی برای تغذیه دام هم نمیتونیم ازش استفاده کنیم چون بسیار سمی هست که سمیت آن هم بخاطر ماده ایی به نام کورتین هست.
اما جاتروفا بسیار مقاوم به کم آبی و خشکی هست و برای جنگل کاری و احیاء بیابان های غیرقابل کشت عالی هست.
جدا از سمی بودن و مقاومت جاتروفا به خشکی این گیاه دارای چربی بسیار بالایی هست به طوری که از هر بذر 50 درصد روغن خالص بدست میاد که میشه بدون هیچ عملیات فرآوری و حتی ترکیبی ، به عنوان جایگزینی مناسب به طور مستقیم وارد موتورهای دیزلی شود. گونه هایی از این گیاه قابلیت تهاجمی دارند و بذر سبک تولید می کنند ، در حالی که بذرهای جاتروفا بسیار سنگین بوده و خصوصیت تهاجمی برای آن در هیچ کجای دنیا گزارش نشده است . جاتروفا در مراکش ، عربستان و اردن کشت شده و بر اساس تفاهم نامه ای بین هند و مصر به این کشور ها وارد شده است .

جاتروفا از جمله گیاهان خاص نواحی تروپیکال بوده که برای اولین بار ، ۳ هزار بذر آن از مصر وارد ایران شده تا در بندرعباس در نهالستان باغو کشت شود . در حال حاضر این گیاه مراحل سازگاری با شرایط اقلیمی منطقه را می گذراند . سرمایه گذاران بخش خصوصی استان گلستان در گنبدکاووس نیز قصد دارند نخستین واحد کشت و صنعت و پالایشگاه سوخت زیستی بیودیزل یا سوخت سبز را با استفاده از گیاه جاتروفا بسازند و به میزان۶۰ میلیون لیتر سوخت بیودیزل در کشور را تولید کنند . بذری که اصل آن متعلق به منطقه آمریکای جنوبی (برزیل) است و در هند و مصر کاشته و توسعه یافته است .

از ویژگی جاتروفا آن است که اگر پس از سه سال به بار بنشیند حدود شش تن بذر در هکتارتولید می کند از این میزان سه تن روغن به دست خواهد آمد . ، یعنی از هر بذر آن حدود ۵۰ درصد روغن خالص به دست می آید و بدون هیچگونه عملیات فرآوری و حتی ترکیبی به عنوان جایگزینی مناسب به طور مستقیم وارد موتورهای دیزلی می شود . دانه های آن را می توان به سوخت های زیستی موتورهای دیزلی تبدیل کرد و از آن می توان در تولید برق و سوخت مورد نیاز برای پخت و پز در خانواده های روستایی بسیار فقیر در مناطق خشک استفاده کرد .
ریشه های جاتروفا در جستجوی آب به اعماق زمین نفوذ می کند و در سطح زمین نیز گسترده می شود لذا برای جلوگیری از فرسایش خاک بسیار موثر است ، به گفته فائو سطح زیر کشت گیاه جاتروفا در سرتاسر جهان به نهصد هزار هکتار رسیده ولی پیش بینی می شود تا سال دو هزار و پانزده سطح زیر کشت این گیاه به دوازده میلیون و هشتصد هزار هکتار برسد .
این گونه نوعی بوته است که در مناطق استوایی و اراضی تخریب شده ، بیابان و حاشیه آن ، بسیار مقاوم و تکثیر آن آسان و دارای ساقه سخت بوده و دامنه اکولوژیک گسترده دارد ، در اراضی غیر قابل استفاده برای زراعت می تواند کشت شود و بدون هیچگونه آفتی به راحتی رشد کند . از سوی دیگر ، آب مورد استفاده برای کشت گیاه هرز آب هایی است که در کشاورزی قابل بهره برداری نیست و با پساب ها می توان آن را آبیاری کرد . نهال این گونه در ۳ ۲ سال ابتدایی نیاز به آبیاری داشته و پس از طی این دوره ، نیاز آبی بسیار کمی دارد . برای چرای دام نیز ارجحیتی ندارد . این گیاه تا سن ۵۰ سالگی خاصیت بذردهی خود را حفظ می کند .

جاتروفا دارای قدرت پا جوش دهی و حداکثر ارتفاع درخت ۳ متر است بذر باقالی شکل این گونه آن قدر سنگین است که امکان پخش آن در اراضی جانبی آن وجود ندارد و در زمین های دیم و کم بازده و شور با متوسط بارندگی ۲۵۰ میلی متر درسال رشد می نماید . منطقه اصلی پراکنش آن در اطراف خط استواست ، میزان روغن موجود در بذر جاتروفا ۴۵ ۳۷ درصد بوده و پایه سوخت بایودیزل را تشکیل می دهد این درخت پس از ۳ سال ، دوبار در بهار و تابستان بذر تولید کرده و هر درخت هر بار ۵ تا ۸ کیلوگرم بذر می دهد و در سال های پایانی عمر گیاه ، تولید بذر کاهش می یابد . روغن تولید شده بسیار ارزان و روغنی است که مستقیما ً می تواند به عنوان سوخت یا روغن موتور در موتورهای سنگین استفاده شود.
روغن بذر این گونه جایگزین مناسبی برای سوخت موتورهای دیزلی ، هواپیما و تانک ها است . این محصول در ایران در نهالستان منطقه باغو در بندرعباس به صورت آزمایشی کشت شده و کشت تجاری و تولید سوخت آن و تامین اعتبار آن در حال مطالعه و بررسی هست.کشت این محصول و پالایشگاه آن در شهرهای جنوبی از جمله بوشهر،بندرعباس و سیستان و لوچستان میتونه تاثیری زیادی بر اشتغال زایی و تامین معیشت مردم داشته باشد.
در ضمن این گونه گیاهی مانند گونه های کهور که حالت مهاجم دارند و در هر جا استفاده شوند بر گونه های بومی به علت پراکنش راحت بذرشون غالب میشن ف این حالت مهاجمی در جاتروفا به علت سنگینی بذرها وجود ندارد.

مزرعه جاتروفا :

از روشهای تکثیر این گیاه بذر هست :

1- بذرها رو میزارن بین پارچه مرطوب تا جوانه بزنه :

2 - بعد از کاشت جوانه از خاک خارج میشه :

نمایی از خزانه های تولید نشا جاتروفا که شبیه به خزانه ها تولید نشا گوجه در بوشهر هست :

جاتروفا رو از طریق قلمه ساقه هم میتوان تکثیر کرد :

خبر مرتبط :

تولید سوخت بیودیزل در ایران
عضو هیئت مدیره انجمن علمی جنگلبانی ایران گفت: با استحصال روغن از گیاه جاتروفا که به‏صورت پایلوت در بندرعباس کاشته شده است، کشور به تولید سوخت بیودیزل دست پیدا کرد.
به گزارش فارس، پیمان یوسفی آذر گفت: با استحصال روغن از گیاه جاتروفا که به صورت پایلوت در بندرعباس به مساحت 2.5 هکتار کاشته شده کشور به تولید سوخت بیودیزل دست پیدا کرد.
تولید بذر از گیاه «جاتروفا» برای نخستین بار در کشور و استحصال روغن از آن انجام شد.
عضو هیئت مدیره انجمن علمی جنگلبانی ایران با بیان اینکه تولید بذر از گیاه «جاتروفا» برای نخستین بار در کشور و استحصال روغن از آن انجام شد، افزود: این روغن به عنوان سوخت بیودیزل استفاده می‌شود که روشی مرسوم در دنیا است.
وی افزود: استفاده از سوخت بیودیزل تا 85 درصد باعث کاهش آلودگی و CO2 هوا و اثرات تغییر اقلیمی می‌شود، این گیاه باعث بهبود شرایط خاک شده و به دلیل مقاوم بودن به شرایط نامساعد رشد مناسبی دارد.
یوسفی گفت: به دلیل محدود بودن میزان سوخت فسیلی در دنیا کشورها به استفاده از سوخت بیودیزلی روی آورده‌اند و در سال‌های اخیر بخشی از زمین‌های کشاورزی به کشت محصولاتی مانند "جاتروفا " اختصاص یافته است.
وی با اشاره به نامه رئیس جمهور به حمایت از تولید این سوخت در کشور افزود: در کشور ما هم خیز بزرگی برای استفاده از این گیاه و سایر گیاهانی که می‌توان از آن سوخت دیزلی استحصال کرد برداشته شده است.
یوسفی گفت: اگر 3 هزار تا 4 هزار هکتار از این درختچه‌ در کشور کاشته شود برای 25 تا 30 هزار واحد تولیدی سوخت بیودیزل به‎دست می‌آید.
وی گفت: کشورهایی مانند هندوستان، برزیل و ژاپن در تولید این سوخت پیش‌تاز هستند و سایر کشورها هم به دنبال تامین سوخت‌های گیاهی می‌باشند.
وی افزود: در گام نخست 2.5 هکتار از گیاه جاتروفا در منطقه بندرعباس کاشته شده که بعد از 17 ماه به بذر نشسته و در شرایط آزمایشگاهی روغن استحصال شده است.
به گزارش خبر گزاری فارس، به دنبال پیش‎بینی اتمام زودهنگام سوخت‌های فسیلی در دنیا یکی از تئوری‌ها برای تامین سوخت آینده استفاده از سوخت حاصل از گیاهان است که به نام سوخت دیزلی معروف شده است. این سوخت از برخی گیاهان مانند ذرت، سورگوم، جاتروفا و ملاس چغندرقند و غیره استحصال می‌شود.
فائو پیش‎بینی کرده که طی 40 سال آینده به دلیل گرایش دنیا به کاشت این محصولات برای تامین سوخت سطح زیر کشت برای تامین مواد غذایی به طور قابل توجهی کاهش خواهد یافت اما در عین حال استفاده از گیاه برای تامین سوخت در آینده به عنوان روش مطمئن و قابل قبولی مطرح است.

تهیه کننده مطالب با اندکی تغییر از : بهروز سروش نیا

گردآوری : www.MIGNA.ir
منابع :
http://www.jatrofa.com/
http://www.turkmenstudents.com
خبرگزاری حقوق بشر ارکان خبری کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران۱۴/۱۱/۱۳۸۸
روزنامه ایران، شماره ۴۴۲۳ به تاریخ ۸/۱۱/۸۸، صفحه ۱۹ (محیط زیست)

http://www.hamshahrionline.ir/news
http://www.iranseda.ir/FullNews
خبرگزاری موج

رکورد طبیعی زمین

جهان اطراف ما همیشه پر از رمز و راز بوده و بشر نیز همواره به دنبال کشف این رمز و رموز طبیعت بوده است. در این میان 10 رکورد بارز طبیعت توجه زمین شناسان را بخود جلب کرده که آنرا برای شما دوستان نیز بیان می کنیم.

1. کویر لوت ؛ گرمترین نقطه ی زمین

در مورد گرمترین نقطه جهان بحث های بسیاری وجود دارد. برخی صحرای العزیزیه لیبی که بالاترین دمای ثبت شده در آن 58 درجه سانتیگراد است و برخی دره مرگ (Death valley) در کالیفرنیا با 56 درجه سانتیگراد را گرمترین نقطه جهان می دانند. اما ماهواره ی سازمان ناسا در کویر لوت دمای 71 درجه سناتیگراد را نیز ثبت کرده است و کارشناسان معتقدند که این دما بالاترین دمای ثبت شده در جهان است.

2. قله چیمبورازو در اکوادور ؛ مرتفع ترین نقطه از مرکز زمین

همه می دانند که قلعه اورست با ارتفاع 8848 متر مرتفع ترین قله و بلندترین نقطه جهان از سطح دریاست اما آنچه خیلی ها نمی دانند این است که قله چیمبورازو با ارتفاع 6320 متر بلندترین نقطه جهان از مرکز زمین است. قله چیمبورازو در نزدیکی خط استوا حدود 2 کیلومتر نسبت به قله اورست، از مرکز زمین دورتر است.

3. جزیره تریستان ؛ دور افتاده ترین جزیره مسکونی

جزیره تریستان در جنوب اقیانوس اطلس دورترین نقطه مسکونی در جهان و به قدری کوچک است که فاقد فرودگاه می باشد. این جزیره 272 نفر جمعیت دارد که تنها از 8 نام خانوادگی استفاده می کنند. این جزیره در دهه 1800 میلادی به مستعمرات انگستان افزوده شده. ساکنین این جزیره دارای کد پستی بریتانیا هستند و اگر از طریق اینترنت کالایی را خریداری کنند مدت ها طول می کشد تا به دست آنها برسد. در صورتی که قصد سفر به آنجا را داشته باشید باید بدانید که نزدیکترین خشکی با آن 2000 مایل معادل 3218 کیلومتر فاصله دارد.

4. آبشار های آنجل ؛ بلندترین آبشار جهان

آبشار آنجل در ونزوئلا با ارتفاع 984 متر بلندترین آبشار جهان محسوب می شود.

5. اویمایکن ؛ سرد ترین نقطه مسکونی روی زمین

اویمیاکن روستایی است در سیبری واقع در روسیه با 800 نفر جمعیت. پایین ترین دمای ثبت شده در این منطقه 71 درجه سانتیگراد زیر صفر است و به همین دلیل سردترین نقطه مسکونی جهان محسوب می شود.

6. دره های بیابانی ؛ خشک ترین نقطه جهان

حدود 2 میلیون سال است که در دره های بیابانی (dry valleys) واقع در آنتارتیکا بارندگی صورت نگرفته است و فاقد یخ، آب یا برف هستند.

7. عمیق ترین نقطه اقیانوس ها

گودترین نقطه جهان چاله ماریاناس (گودال ماریان) در اقیانوس آرام است. عمیق ترین نقطه این چاله حدود 11 هزار متر عمق دارد. اگر قله اورست را به درون این گودال بیندازیم قله آن بیش از دو کیلومتر در اعماق این اقیانوس فرو خواهد رفت. فشار آب در ته این گودال 1000 برابر فشار در سطح دریاست. در سال 1960 نیروی دریایی آمریکا زیر دریایی را با دو سرنشین به کف این گودال فرستاد. و آنها ماهی، خرچنگ و دیگر موجودات دریایی را در اعماق این گودال مشاهده کردند.

8. مرطوب ترین ترین نقطه جهان

شهر Llore در کلمبیا سالانه به طور متوسط 30 سانتیمتر بارندگی دارد.

9. کوه تر (thor) در کانادا مرتفع ترین پرتگاه عمودی جهان

این کوه که در پارک ملی جزیره بافن در کانادا واقع است دارای پرتگاه عمودی به ارتفاع 1250 متر و زاویه 150 درجه است.

10. پست ترین نقطه جهان

بحر المیت با ارتفاع 422 متر پایین تر از سطح دریا، پست ترین ساحل جهان را دارد. این دریاچه در مرز اردن و اسراییل واقع است. جاده دور این دریاچه نیز کم ارتفاع ترین جاده جهان محسوب می شود. به دلیل شوری بیش از حد آب (10 برابر بیشتر از دریای مدیترانه) این دریاچه، هیچ موجود زنده ای در آن زندگی نمی کند، به همین دلیل هم نام این دریاچه بحر المیت یا دریای مرده است

ضایعات ؛ سود هدر رفته چاپخانه ها

ضایعات تولید شده و منابع تلف شده در یک چاپخانه بسیار متنوع است که ممکن است بسیاری از آنها از دید چاپخانه داران پوشیده باشد. در حالی که محصولات چاپی تولید شده توسط چاپخانه ها بسیار مختلف اند، اما ضایعات مشاهده شده در همه چاپخانه ها تا حد زیادی مشابه است. لذا برای تشریح انواع ضایعات بوجود آمده در یک چاپخانه از دو نوع نگرش سنتی و صنعتی استفاده می کنیم:

الف) ضایعات از منظر سنتی

در تفکر سنتی، وقتی صحبت از ضایعات یک واحد چاپی می شود، ذهن ها به سمت کاغذ یعنی هزینه برترین ماده اولیه چه به شکل چاپی و یا غیر چاپی آن می رود و منظور از ضایعات چاپی، همان باطله های تولید شده به هنگام آماده سازی ماشین و مراحل چاپ است. ولی باید توجه داشت که حتی در نگاه سنتی نیز علاوه بر کاغذ ، انواع دیگری از ضایعات و تلفات در یک چاپخانه مشاهده می شود که از آن جمله به موارد زیر می توان اشاره کرد :

۱) ضایعات کاغذ : اولین رتبه در ضایعات تولید شده، متعلق به حجم کاغذ باطله شده و سرمایه ای است که بابت این کاغذهای باطله شده به هدر رفته است. کاغذهای مورد استفاده در چاپ به طور معمول در چهار مرحله باطله می شوند:

۱) قبل از مرحله چاپ و در حین حمل و نقل کاغذ به چاپخانه و یا برش اولیه کاغذ

۲) در مرحله شروع چاپ تا زمان تنظیم شدن ماشین چاپ

۳) در حین چاپ و به دلایل مختلف نظیر توقف های ناگهانی ماشین چاپ یا خطای اپراتور

۴) بعد از چاپ مثلاً در عملیات تکمیلی یا تبدیلی و در مواقعی که مشتری کار را عودت می دهد و قبول نمی کند

برای جلوگیری از باطله شدن کاغذ راه های مختلفی وجود دارد که از آن جمله به موارد زیر می توان اشاره کرد :

پیاده سازی سیستم مدیریت و اندازه گیری رنگ با تمام جوانب آن و به کامل ترین شکل. در این حوزه، استاندارد شدن چاپ هدف اصلی شمرده می شود که برای این منظور مشخصات رنگی ماشین چاپ یا اثر انگشت رنگی آن به دست آمده و پس از اطمینان از انطباق پروف با مشخصات چاپ، امکان تولید محصول چاپی بر طبق استاندارد فراهم می شود. خوشبختانه فناوری در این قسمت بسیار پیشرفته بوده و تمام ابزار نرم افزاری و سخت افزاری لازم برای این کار مهیا است و از این نظر مشکل خاصی وجود ندارد.

برای تنظیم رفتار رنگی ماشین چاپ و تنظیم سریع شیرهای مرکب از داده های قبلی ثبت شده استفاده شود.

برای تکرار چاپ سفارشاتی که قبلاً چاپ شده اند از داده های ثبت شده برای تنظیمات هوا ، ابعاد کار و خشک کن ها استفاده شود. خوشبختانه فناوری های جدید این امکان را در اختیار ما می گذارد.

برای جلوگیری از ضایع شدن حداقل کاغذ، امکان استفاده از سیستم های دنسیتومتری و اسپکترو فوتومتری متصل نیز وجود دارد تا در کمترین زمان ممکن به فرم های چاپی مورد تأیید از نظر رنگ برسیم. برای رجیستر شدن هر چه سریع تر کار نیز از سیستم های اتوماتیک کنترل رجیستر متصل به ماشین چاپ می توان استفاده کرد. این سیستم ها تا حد زیادی از میزان باطله کاغذ می کاهند، چرا که دیگر نیازی به متوقف کردن ماشین و کشیدن فرم های نمونه برای چک کردن کیفیت کار نیست.

۲) اتلاف انرژی : کاهش انرژی مصرف شده برای هر فرم چاپی به معنای دسترسی به منابع مالی بیشتر برای سرمایه گذاری بر روی ماشین آلات جدید است. در یک ماشین چاپ چند برجه با یک برج کوتینگ، حدود یک سوم انرژی توسط خشک کن ها، یک چهارم توسط سیستم های اصلی ماشین، یک پنجم توسط دریچه های هوا و یک دوازدهم برای خنک کردن سیستم رطوبت دهی و کنترل درجه حرارت سیستم مرکب صرف می شود. خوشبختانه در ۱۰ سال اخیر شاهد پیشرفت های بسیار زیادی در این رابطه بوده ایم و از جمله این که:

با استفاده از فناوری های نوین فوت کننده هوا و قابلیت کنترل فرکانس، میزان مصرف انرژی تا ۵۰ % کاهش یافته است. در صورتی که از خشکن کن های UV در ماشین چاپ استفاده شود، بالاست الکترونیکی کاهش یافته و مصرف انرژی کل کاهش می یابد.

بهره گیری از ماشین چاپ در سرعت های بالا ، کیلووات مصرف شده برای هر فرم را کاهش می دهد.

۳) ضایعات مرکب : حتی بهترین چاپکاران نیز در انتهای هر چاپ به اندازه یک قوطی، با مازاد مرکب روبرو می شوند که حدود ۴ % مرکب مصرفی است و این مقدار ضایعات مرکب در سال بسیار قابل توجه خواهد بود. این در حالی است که استفاده از سیستم های مرکب کارتریجی تا حد زیادی از تلفات مرکب می کاهد.

۴) اتلاف آب: به طور معمول در مرحله پیش از چاپ و چاپ، در هنگام ثبوت پلیت یا ساخت محلول افست، مقداری آب مصرف می شود که به کمک فیلترهایی، استفاده چندباره از آنها امکان پذیر شده و از ضایع شدن حجم زیادی از آب جلوگیری می شود.

۵) انتشار گازهای VOC : استفاده از ابزار شستشوی پارچه ای، برای تمیز کردن لاستیک و سیلندر چاپ تا حد زیادی مانع از مصرف محلول های شستشویی می شود که گازهای VOC (ترکیبات ارگانیک فرار) را به هوا منتشر می کنند.

بدین ترتیب بر طبق تحقیقات انجام شده، در صورتی که همه پیشنهادات ارائه شده در بالا بکار گرفته شود چیزی حدود ۵ % در هزینه های عملیاتی یک چاپخانه صرفه جویی می شود که برای چاپخانه ای با هزینه عملیاتی ۲۰ میلیارد تومان در سال، حدود یک میلیارد تومان می شود.

ب) ضایعات چاپی، از منظر صنعتی

از منظر صنعتی در لایه های پشتی ضایعات سنتی، با ضایعات دیگری روبرو هستیم که غالباً از دید چاپخانه داران پوشیده است. این نوع ضایعات به خاطر انجام کارهای غیر ضروری و بی فایده که به آنها فعالیت های بدون ارزش افزوده گفته می شود حاصل می شود. فعالیت بدون ارزش افزوده فعالیتی است که در اثر آن هیچ مشخصه ارزشمندی به کالای چاپی در حال تولید اضافه نشود و مشتری بابت آن حاضر به پرداخت پول نباشد. بدین ترتیب هر آنچه که از چنین فعالیت هایی نتیجه شود در یک کلمه چیزی جز ضایعات نخواهد بود. از انواع این ضایعات به موارد زیر می توان اشاره کرد:

۱) اضافه تولید یا چاپ کردن بیش از تیراژ درخواستی: به زبان ساده، اضافه تولید به معنای تولید محصول چاپی در تیراژی بیش از حد لازم و مورد درخواست مشتری است. به تولید اضافه، تولید به محض احتیاط نیز گفته می شود. این کار در بهترین شرایط، باعث افزایش زمان سفارش تا تحویل کالا، تحمیل هزینه های انبارداری و سخت شدن شناسایی ریشه مشکلات تولید و خطاها می شود. ساده ترین راه جلوگیری از اضافه تولید، بستن شیر مرکب است. البته این کار به شجاعت زیادی احتیاج دارد تا مشکلات مخفی شده در پشت اضافه تولید نمایان شود. برای مثال چاپخانه دارانی که از تلفات زیاد در مرحله تاکنی یا صحافی برخوردارند، به خاطر پوشیده ماندن این اشکالات بیشتر چاپ می کنند که ضایعات تلقی می شود. اگر در چنین شرایطی تنها به تیراژ سفارش داده شده مشتری توجه شود، وجود اشکال در مراحل بعد مشخص شده و نسبت به حل آن اقدام می شود. چاپخانه داران بهتر است که از چاپ اضافه برای جبران باطله در مرحله بعد جلوگیری کنند تا به مشکلات مراحل مختلف تولید خود و کیفیت کار اپراتورها و ماشین چی ها پی ببرند.

۲) تلفات زمانی ناشی از انتظار : هر جا که با انباشتگی محصول چاپی و عدم کاربر روی آن رو به رو باشیم، با ضایعات ناشی از انتظار مواجه شده ایم.

به طور معمول در روش های سنتی تولید، بیش از ۹۵ % زمان صرف شده بر روی یک سفارش چاپی، شامل زمان هایی است که آن محصول بلاتکلیف یا منتظر عملیات است. بدین ترتیب عمده زمان بین سفارش تا تحویل کالا، ناشی از زمان هایی است که کار چاپی ناتمام، در انتظار شروع عملیات بعدی در کف چاپخانه بلاتکلیف است.

علت مواجه شدن با این حالت، بیشتر به خاطر گردش ضعیف مواد، طولانی بودن زمان تولید سفارشات و فاصله زیاد واحدهای تولید با یکدیگر است. به عبارت دیگر یک ساعت وقفه در یک فرآیند گلوگاهی، به معنای یک ساعت وقفه در تولید خروجی چاپخانه است که به هیچ عنوان قابل جبران نیست. اتصال فرآیند ها به یکدیگر به نوعی که خروجی یکی به طور مستقیم به دیگری تغذیه شود، تا حد زیادی زمان انتظار را کاهش می دهد. از جمله زمان هایی که به خاطر انتظار بی مورد تلف می شود، به موارد زیر می توان اشاره کرد:

اتلاف وقت به خاطر طولانی شدن زمان تعویض یک سفارش با سفارش دیگر بر روی ماشین چاپ

انتظار محصولات چاپی نیمه کاره ای که منتظر عملیات بعدی هستند

انتظار برای رسیدن مواد اولیه به ماشین خانه

انتظار به خاطر خرابی ماشین

زمان صرف شده برای نصب پلیت روی ماشین چاپ

انتظار برای تأیید نمونه چاپی

تأخیر در دریافت فرم سفارش توسط عوامل تولید

انتظار برای دریافت پاسخ پرسشی که قبلاً باید گرفته می شد (نظیر مشخصات فنی کار چاپی، تیراژ و... )

انتظار برای فرستاده شدن دوباره فایلی که در ابتدا اشکال فنی داشته و باز نمی شده است، ولی لیتوگرافی در زمان حضور مشتری آن را چک نکرده است و ...

۳) انبارداری بی مورد : انباشتگی مواد اولیه نظیر بندهای کاغذ بلاتکلیف، کار چاپی نیمه کاره و محصول چاپی نهایی در قسمت های مختلف چاپخانه، نتیجه بارز وجود اشکال در سیستم است. انبار کردن زیادی مواد اولیه، باعث مخفی ماندن مشکلات در ماشین خانه شده و مانع شناسایی و حل این مشکلات به منظور بهبود عملکرد عملیات تولید می شود. انبار کردن زیادی سبب افزایش زمان سفارش تا تحویل کالا، اشغال فضای ماشین خانه ، تأخیر در شناسایی مشکلات و بی ارزش شدن اهمیت ارتباط درست و مؤثر چاپخانه در درون و یا با بیرون خود می شود. اگر حرکت مواد، میان بخش های مختلف تولید و پشتیبانی به سهولت صورت گیرد، بهبود کیفیت خدمات به مشتریان امکان پذیر شده و از انبارداری های بی مورد و هزینه های مربوطه کاسته می شود . برای مثال اگر ارتباط درستی میان چاپخانه و مشتری وجود داشته باشد، مشتری از زمان پایان عملیات تولید و آماده شدن نهایی سفارش خود آگاه بوده و به محض اتمام تولید، کار خود را تحویل می گیرد و از چاپخانه می برد. این در حالی است که در اغلب موارد با انباشتگی کارهای آماده در محیط چاپخانه روبرو هستیم که مشتری برای تحویل گرفتن آنها هنوز مراجعه نکرده است و این حالت نه تنها فضای زیادی از چاپخانه ها را که به طور عمده کوچک هم هستند می گیرد، بلکه احتمال خراب شدن محصول چاپی را نیز افزایش می دهد.

۴) حمل و نقل و انتقال بی مورد مواد و کالا: نقل و انتقال سفارش های چاپی تکمیل نشده بین بخش های مختلف تولید، هزینه بر بوده و چیزی به ارزش کالا اضافه نمی کند. نقل و انتقال بیش از حد و غیر ضروری محصولات چاپی باعث خراب شدن کارهای چاپی و صدمه دیدن کیفیت کار می شود. اگر هم از وسایل خاص نقل و انتقال برای جابجایی کارهای چاپی استفاده می شود، خود مستلزم سرمایه گذاری بر روی خرید این تجهیزات بوده و در عین تحمیل هزینه های بیشتر به چاپخانه، هیچ ارزشی به محصول اضافه نمی کند. البته همیشه نمی توان از نقل و انتقال ها جلوگیری کرد، چرا که جابجایی دستگاه ها خود هزینه بر بوده و از طرفی شناسایی آن که چه کاری باید بعد از کارهای دیگر رخ دهد همیشه ساده نیست. برنامه ریزی ضعیف تولید و هماهنگ نبودن واحدهای مختلف تولید با یکدیگر ممکن است باعث نقل و انتقال بی مورد و مکرر کارهای چاپی نیمه کاره بین بخش های مختلف تولید شود.

۵) انجام عملیات غیر ضروری : خارجی ها ضرب المثلی دارند به این مضمون که «هیچوقت از پتک برای شکستن فندق استفاده نکنید.» بدین معنا که بسیاری از افراد برای انجام کارها از ابزار بسیار دقیق و گران قیمتی استفاده می کنند که ضروری نبوده و راه های ساده تری نیز برای آن وجود دارد. برای مثال در بعضی از مواقع با یک لوپ ساده بسیاری از مشکلات چاپی بر روی فرم قابل شناسایی است که بعضی از افراد برای کشف آنها به سراغ ابزار گران قیمت و پیچیده می روند که به خاطر دشواری کار با آنها از اصل موضوع صرفنظر می شود. این که برای انجام هر کاری ساده ترین روش کدام است بسیار کارسازبوده و در اکثر مواقع باعث افزایش سرعت کار می شود.

۶) رفت و آمدهای غیر ضروری افراد : این نوع ضایعات ریشه در اشکالات ارگونومیک داشته و در انواع حرکات بی موردی که اپراتورها روزانه انجام می دهند نظیر: خم شدن، حرکات کششی، راه رفتن و بلند کردن وسایل مشاهده می شود. این دسته از ضایعات به مسایل ایمنی و سلامتی کارکنان نیز مربوط می شود که در سایه قوانین و آیین نامه های حاکم بر محیط های صنعتی، مشکل اساسی برای شرکت ها به دنبال خواهد داشت. کارهایی که مستلزم حرکات بدنی زیادی است باید بررسی شده و به بهبود آنها به کمک پرسنل چاپخانه اقدام شود. در اغلب موارد چیدمان ضعیف تجهیزات و بخش های مختلف چاپخانه موجب می شود که فاصله فیزیکی محل عملیات قبلی و بعدی خیلی زیاد باشد و کارگران ناچار بین قسمت های مختلف در رفت و آمد دائمی باشند.

۷) خرابی ها: بروز اشکال کیفی در محصول که به دوباره کاری یا باطله می انجامد هزینه های زیادی را به واحد چاپی تحمیل می کند. از جمله عوامل این هزینه ها به موارد زیر می توان اشاره کرد:

بازرسی های دوباره و چند باره

زمان بندی دوباره تولید

هدر رفتن ظرفیت تولید

بی اعتبار شدن چاپخانه نزد مشتری که مانع ارائه سفارشات بعدی به چاپخانه می شود.

در بسیاری از واحدهای چاپی، هزینه کل ناشی از اشکالات کیفی، درصد قابل ملاحظه ای از هزینه کل تولید را شامل می شود. با شرکت دادن کارکنان و بهبود مستمر کارها و روش ها، فرصت های زیادی پیش روی واحد چاپی برای کاستن از اشکالات کیفی قرار خواهد داشت. منابع درست مصرف نشده ، نظیر مرکب اضافه مانده از چاپ یا کاغذ برش خورده اضافه بر مقدار مورد نیاز که دیگر قابل استفاده نیستند، از انواع خرابی ها محسوب می شوند.

۸) شاید بزرگترین ضایعات، بهره برداری کم از استعداد نیروی انسانی و قدرت تعقل آنها است. اگر مدیران یاد بگیرند که عقیده کارکنان را جویا شده و آَن ها را در فعالیت های حل مسأله مشارکت دهند، از آن چه قادر به انجام آن خواهند بود متعجب خواهند شد. غالباً کارکنان چند ساعتی سر کار می آیند، مهارت های خود را ارتقا می دهند و انجام کارهایی به آنها محول می شود، ولی به ندرت از آنها خواسته می شود که مغز خود را به کار گیرند. چرا بعضی از شرکت ها در حالی که آدم های با تجربه زیادی در اختیار دارند، تفکر را تنها به دوش یک یا چند مدیر می اندازند ؟

● سخن آخر

به هر ترتیب، شناسایی و حذف ضایعات در مرکزیت رویکرد رقابتی قرار دارد. ضایعات در هر جنبه ای از کسب و کار ممکن است بروز کند.

ضایعات دشمن کسب و کار است. ضایعات هزینه ها را بالا می برد، کیفیت را پایین می آورد، زمان انجام فعالیت را افزایش داده و سرعت پاسخگویی به خواست و نیاز مشتری را کند می کند. ضایعات به هیچ ارزشی منجر نمی شوند. محیط کار به گونه ای باید طراحی شود که با ایجاد فضای مناسب افراد را به استفاده از مهارت های خلاقانه و حذف اشکال مختلف ضایعات در کارهایی که انجام می دهند تشویق کند.
  
 
مجله صنعت چاپ
ویرایش و تلخیص:آکاایران

رادیکال آزاد

رادیکال آزاد، هر یک از اتمها و یا مولکولهایی است که دارای یک الکترون جفت نشده باشند. به عبارتی رادیکالها، مولکولها یا اتمهایی هستند که تمام والانس‌های آن سیر نشده و در واقع مولکولی اشباع نشده می‌باشد مثل رادیکال متیل (CH3.). رادیکالهای آزاد موجب فشارهای جزئی به میزان کمتر از6- 10 میلی‌متر جیوه شده و از طول عمر کوتاهی (معمولا کمتر از 3- 10 ثانیه) برخوردارند. وجود زودگذر چنین اتمها و رادیکالهایی توسط مطالعات اسپکتروسکوپی ثابت شده است.

دید کلی
هر چند که در ساده‌ ترین تعریف، رادیکال آزاد، هر یک از مولکولها و اتمهایی است که دارای یک الکترون جفت نشده باشند. ولی باید توجه داشت که مولکولهایی مانند اکسید نیتریک و اکسیژن نیز از این قاعده پیروی می‌کنند، لکن بصورت عادی نمی‌توانند از باب رادیکالهای آزاد مطرح باشند بنابراین این اصطلاح (یعنی رادیکال آزاد) شامل مولکولهای عادی پایدار نمی‌شود. از جمله رادیکالهای آزاد ساده می‌توان به CH3 ,CN ,OH ,Cl ,H اشاره کرد. چنینی رادیکالهایی از اهمیت فوق العاده‌ای در واکنشهای گرمایی و فتوشیمیایی، پلیمریزاسیون و احتراق برخوردارند. آنها در هر دو فاز مایع و گازی دارای اهمیت می‌باشند، لکن به هر حال دستگاههای فاز گازی بسیار ساده تر بوده و تفسیر قاطعانه‌تری را اجازه می‌دهند. با وجود این حتی در فاز گازی، روشهای تجربی بناچار پیچیده و غیر مستقیم هستند، زیرا موادی با چنین طول عمر کوتاه را نمی‌توان در غلظتهای زیاد تهیه کرد. بنابراین چنین عواملی، امکان تهیه، ارزیابی و شناسایی رادیکالها را با اشکالات بسیار زیاد مواجه می‌سازدتاریخچه
در طول قرن نوزده میلادی غالبا رادیکالهای آزاد بصورت ناصحیح بعنوان اصل مسلم در نظر گرفته می‌شده‌اند. فرضیه آووگادرو بوسیله شیمیدانان مواد آلی آن زمان بصورت جدی مورد توجه واقع نشده بود و موادی مانند C2H6 غالبا بصورت CH3 توصیف می‌گردید. با پایان یافتن قرن نوزده میلادی، این وضعیت مورد بررسی قرار گرفت و امکان موجودیت رادیکالهای آزاد، با کشف تری‌فنیل‌متیل‌رادیکال بوسیله گامبرگ "Moses Gomberg" به وضوح تایید شد. پس از این تاریخ بسیاری از رادیکالهای آزاد کشف و چنینی ترکیباتی در مکانیزمهای شیمی آلی بعنوان یک اصل پذیرفته شد.

تصویر

تشکیل رادیکال آزاد
بطور کلی، رادیکالهای آزاد بوسیله شکستگی یک پیوند در یک مولکول پایدار، با بوجود آمدن دو قطعه که هر یک از آنها حاوی یک الکترون جفت نشده است، تشکیل می‌شوند.
R1__R2 <------> R1. + .R2

باید توجه داشت که امکان دارد قطعات حاصله بطریقی تغییر شکل یابند و بویژه این تغییر شکل از ترکیب شدن مجدد آنها شود. در بسیاری از موارد، ترکیب شدن مجدد تقریبا در هر برخورد R1 و R2 با همنوع خود رخ می‌دهد و ترکیب مخلوط تعادلی تحت شرایط معمولی، دلالت بر تجزیه مقدار بسیار کمی از ترکیب به رادیکالها می‌نماید. همچنین بسیاری از روشهای دیگر نیز باستثنای ترکیب شدن مجدد مورد ملاحظه قرار گرفته است که با استفاده از آنها، رادیکالها تغییر شکل داده اند. رادیکالها از طول عمر کوتاهی (معمولا کمتر از 3- 10 ثانیه) برخوردارند و به همین دلیل آنها غالبا دارای اهمیت بسیار زیادی در علم سینتیک واکنش هستند.
روشهای تهیه رادیکال آزاد
روشهای متداول تهیه رادیکالهای آزاد را می‌توان به سه نوع گرمایی، الکتریکی و فتوشیمیایی تقسیم نمود:
روش گرمایی
در روشهای گرمایی، یک مولکول پایدار در درجه حرارت زیاد تجزیه می‌شود. باید توجه داشت که در شرایط استثنایی امکان دارد که در یک حالت تعادلی، تفکیک بسوی رادیکالها قابل ملاحظه باشد. بنابراین امکان دارد که اتمهای هیدروژن بوسیله حرارت دادن به هیدروژن در یک درجه حرارت بسیار زیادی تهیه شوند:
.H2 <----> 2H

بعنوان مثال در دمای 1900 k˚ این حالت تعادلی در فشار یک اتمسفر بسوی 1% تفکیک سوق داده می‌شود.
همچنین در چند مورد، تفکیک بسوی رادیکالها در دمای اطاق در موادی در محلول، مشاهده شده است. بدین ترتیب امکان تهیه رادیکالها، در غلظتهای زیاد و با طول عمر قابل ملاحظه وجود دارد. از جمله مواردی که می‌توان بدان اشاره کرد، هگزا فنیل‌اتان است که در محلول بنزن در 5 درجه سانتیگراد تا حد 3% به رادیکالهای تری‌فنیل‌متیل با غلظت 3-2% تفکیک شده و نیز هگزا- (پارا- بی- فنیلیل)-اتان است که واقعا در شرایط مشابه تا حد 100% تفکیک شده است.
به هر حال معمولا تجزیه های گرمایی برگشت ناپذیر می‌باشند. در این حال اکثر مواد آلی گازی تماما و یا قسمتی از آنها بوسیله مکانیزمی که طی آن، شکافتن مولکول بسوی رادیکالها با تشکیل دو رادیکال متیل آغاز می‌شود، تجزیه می‌گردند.
C2H6 <-------> 2 .CH3

روش الکتریکی
در روش الکتریکی رادیکالها را می‌توان از طریق عبور گاز مورد نظر از مکانی که یک تخلیه الکتریکی در سرعت زیاد در آن برقرار می‌شود، تهیه نمود. در این روش طیفهای اتمی تهیه می‌شوند و از این روش غالبا برای بررسی واکنشهای شیمیایی اتمهای هیدروژن، اکسیژن و نیتروژن استفاده می‌گردد.

تصویر
یک ترکیب دارای رادیکال

روش فتوشیمیایی
از جمله روشهایی که برای تهیه رادیکالهای آزاد بسیار عمومیت دارد، روشهای فتوشیمیایی است. تقریبا کلیه ترکیبات آلی گازی به روش فتوشیمیایی از مسیر رادیکالهای آزاد تجزیه می‌شوند و این روش از کاربرد گسترده‌ای برخوردار است. بدین روش، دو ماده کلر و استون در حد گسترده‌ای مورد استفاده واقع می‌شوند. کلر در تابش نور در ناحیه پیوسته طیف جذبی خود به اتمهای کلر تجزیه می‌شود.
cl2 + hv <------> 2.cl

بسیاری از واکنشهای اتمهای کلر بدین روش مورد بررسی قرار گرفته‌اند. همچنین فتولیز "photolysis" استون در حد گسترده‌ای مورد بررسی قرار گرفته است. در چنین واکنشی بدون هیچ گونه ابهامی ثابت شده است که شکافت اولیه با استفاده از تابش گستره 2537 تا 3130 آنگستروم رخ می‌دهد.
CH3COCH3+ hv <---------> .CH3CO+ .CH3

این واکنش یکی از عمومی‌ترین منابع تهیه رادیکالهای متیل و استیل است.
تابش امواج با طول موج کوتاه و ذرات بنیادی پر انرژی (مانند آنچه در فروپاشیهای هسته‌ای ملاحظه می‌شود) نیز امکان دارد که بسوی تهیه رادیکالها و یونها سوق داده شود. باید توجه داشت که چنین سیستمهایی همه روزه از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شوند، لکن معمولا پیچیده هستند.
شناسایی رادیکالها
اولین روشهای شناسایی رادیکالها، مستلزم در نظر گرفتن خواص شیمیایی آنها بوده است. بعدها از روش های مطمئن‌تری مانند طیف سنجی جذبی و طیف سنجی جرمی استفاده شد. به طور کلی، شناسایی رادیکالها به روشهای زیر انجام می‌گیرد:

    روشهای شیمیایی
        ازاله آئینه (mirror removal method)
        گیر اندازی رادیکالها
    طیف‌بینی جذبی (absorption spectroscopy)
    طیف‌سنجیجرمی (mass spectrometry)

ویرایش و تلخیص:آکاایران