بازیافت شیشه از آغاز تا کنون

بازیافت شیشه چهار هزار سال قابل از میلاد مسیح، شیشه به صورت یک لعاب آبگونه تزیینی در خاور میانه استفاده می شد. ظرف های شیشه ای رنگی برای خوردن و آشامیدن از سال 1550 گسترش یافته و مورد استفاده قرار گرفته است. قدیمی ترین شیشه صاف و شفاف، یک گلدان ریخته گری شده در نینوای آشور است که در حدود 800 سال قبل از میلاد تولید شد و اکنون در موزه British لندن قرار دارد. در قرون هجدهم و نوزدهم شیشه بسیار گران بود و برای کاربردهای محدود همانند تولید پنجره های شیشه ای رنگی کلیسا استفاده می شد.

در ابتدای قرن بیستم با انقلاب صنعتی تولید شیشه با مقیاس بزرگی آغاز گردید. برای مثال تولید لامپ سبک شیشه ای ماشین در سال 1926 آغاز شد. امروزه شیشه ماده گران بهایی به شمار نمی رود و برای بسته بندی مواد، تولید پنجره و سایر محصولات استفاده می شود. شیشه های جدید از چهار ترکیب شن، خاکستر سودا( کربنات سدیم)، سنگ آهک و سایر افزودنی ها ساخته می شود. این افزودنی ها شامل آهن در رنگ (قهوه ای یا سبز)، کرومیوم(فلز درخشان)، فلز لاجورد در رنگ سبز مایل به آبی، آلومینا برای دوام و برم برای بهبود عملیات حرارتی به آن افزوده می گردد.

سالانه تمامی شیشه استفاده شده در اروپا در حدود 6/11میلیون تن تخمین زده می شود. صنعت شیشه در انگلستان با به کارگیری تکنولوژی بالا ظرفیت بازیافت خود را به بالای یک میلیون تن در سال رسانیده است. وابستگی مواد دیگر و قابلیت غیرقابل انکار شیشه، با توجه به تمامی مشکلات، بازیافت آن یک مساله اجباری و اضطراری می باشد. 7 درصد شیشه ها به طور میانگین از زباله های خانگی تولید می شود، به طوری که در سال 2001 بیش از 5/2 میلیون تن از این مواد سوزانده شده است.

برای ساخت شیشه انرژی زیادی در استخراج و حمل و نقل مواد صرف می شود. در این فرآیند ترکیب مواد را باید در دمای بسیار بالا انجام داد و حجم بالای سوخت فسیلی استفاده شده در آن دی اکسید کربن و گازهای گلخانه ای بسیاری تولید می کند. به طور مثال در سال 2002 در صنعت شیشه انگلستان در حدود 8611000000 کیلووات ساعت برق مصرف شد و 8/1 میلیون تن دی اکسید کربن از سوخت فسیلی در کارخانه ها تولید گردید. یک کوره کارآمد حدود 4 گیگا ژول برق برای گداختن یک تن شیشه لازم دارد.

شیشه را می توان به عنوان یک ماده ساده بازیافت نمود و ساختار آن در گونه های مختلف بازیافت از بین نمی رود و این بسیار مهم است. در مورد تولید بطری های شیشه ای می توان گفت که 80 درصد از کل شیشه مصرف شده بازیافتی است که Cullet نامیده می شود. Cullet که همان خرده شیشه است، ساختار شناخت شده ای برای کارخانه ها دارد و به صورت خرده شیشه بومی شناخته می شود. نمودار اگر شیشه بازیافتی برای ساخت بطری و جارها استفاده شود، انرژی لازم برای کوره ها کاهش می یابد. علاوه بر حمل و نقل و مراحل تولید، حدود 315 کیلوگرم از تولید CO2 در هر تن شیشه ذوب شده کاهش یافته است.

از بازیافت دو بطری شیشه ای انرژی لازم برای جوش آمدن آب برای 5 فنجان چای تولید می شود. بازیافت، تقاضای بازار برای مواد اولیه را کاهش می دهد. این مساله استفاده از مواد را کم نمی کند اما هزینه خاک برداری را کاهش می دهد و اگر از منظر دیگری به آن توجه کنیم، فواید استفاده مجدد و بازیافت به محیط زیست مرتبط می شود. برای بازیافت هر تن شیشه حدود 2/1 تن از مواد اولیه صرفه جویی می شود. بازیافت موجب کاهش ضایعات شیشه در کره زمین می شود. هر چند شیشه مستقیما سلامت زمین را تهدید نمی کند و می توان آن را به مدت نامحدودی ذخیره نمود.

چطور، چگونه و کجا بازیافت شیشه انجام می شود؟

نوع شیشه
در خانواده شیشه هایی که می شناسیم ترکیبات ویژه ای مورد استفاده قرار می گیرد.

ظروف شیشه ای
بزرگ ترین بخش ظروف شیشه ای به بطری ها و جارها مربوط می شود که 80 درصد بازیافت شیشه را در اختیار دارند. کل ظروف شیشه ای در انگلستان در حدود 23/2 میلیون تن است که حدود 629 هزار تن آن را واردات تشکیل می دهد. به طور میانگین هر خانواده انگلیسی حدود 330 بطری و جار شیشه ای در سال مصرف می کند.

استفاده مجدد
خرده فروشی ها با فروش و گرفتن بطری های برگشت پذیر کار عمومی و عملی بازگست را انجام می دهند. به هر حال کارخانجات تولیدکننده در افزایش و کاهش بطری ها و حمل و نقل آن برای پر کردن مجدد نقش بسیار مهمی دارا هستند. این بازگشت چه از نظر مالی و چه از نظر زیست محیطی دارای فوایدی است که از بطری های برگشت پذیر حاصل شده است. به علاوه علاقه مصرف کنندگان به بطری های برگشت پذیر نیز می تواند موثر باشد. بطری های شیر نمونه بارزی از این بطری هاست که باید بسیار پاک و تمیز باشد. با وجود وزن زیاد و مقاومت شیشه و ارزش تمیز کردن پایین آن، بطری های برگشت پذیر، زمانی که از آنها برای پر کردن مجدد استفاده می شود، بسیار مقرون به صرفه می باشد. کاربرد این بطری ها بیشتر در شیشه های مربا و ماءالشعیر می باشد.

بازیافت
بسیاری از مردم پس از مصرف ظروف شیشه ای آنها را به بانک های شیشه تحویل می دهند. اولین بانک شیشه در سال 1977 به وجود آمد و در حال حاضر 50 هزار بانک شیشه در سراسر کشور انگلستان وجود دارد. معمولا برای سازگاری بیشتر مصرف کنندگان، بانک های شیشه را در سوپر مارکت ها قرار داده اند. سایت اینترنتی برای یافتن نزدیک ترین بانک شیشه نسبت به محل زندگی مصرف کنندگان ایجاد شده است. جمع آوری شیشه بدل به یک شغل پر درآمد شده است. بسیاری از کافه ها و سوپرمارکت ها و برخی از شرکت های خصوصی مدارس برای خود دارای بانک شیشه هستند. حدود 600 هزار تن بطری شیشه ای از بانک های شیشه ای ایجاد شده در کافه ها، کلوپ ها، هتل ها، رستوران ها و بارها در سال جمع آوری می شود. درصد بازیافت شیشه در انگلستان 34 درصد است که نسبت به کشورهای سوییس و فنلاند که بازیافت شیشه در آنها 90 درصد است، بسیار ناچیز است. اصولا درصد قابل قبول بازیافت شیشه در حدود 50 درصد می باشد.

بانک های شیشه شرکت های جمع آوری کننده یا دیگر بخش ها، خرده شیشه را به صورت تناژ تحویل می دهند. زمانی که خرده شیشه ها جمع آوری می شوند، آلودگی آنها جدا شده و سپس با مواد دیگر در کوره های ذوب مخلوط می شوند. سپس در قالب یا بادکن های مکانیکی به بطری و جار جدید تبدیل می شوند.

ناهماهنگی رنگ
جمع آوری خرده شیشه های شفاف بی رنگ برای بازیافت در انگلستان بسیار کم می باشد. بیشتر تولیدات شیشه در انگلستان بطری های شفاف و کهربایی می باشد که به دلیل صادرات زیاد شیشه های شفاف انگلستان است. برای اینکه مصرف کنندگان همواره بطری و جارهای شفاف را در بانک های شیشه قرار می دهند، تولید خرده شیشه های شفاف کم تر است. واردات انگلستان بیشتر به منظور تولید بطری های سبز است که به طور عمده برای بسته بندی ماءالشعیر استفاده می شود. در گذشته بطری های سبز بازیافت نمی شد اما در این صنعت با کار و تلاش زیاد دولت اقدام به افزایش بازیافت بطری های سبز نمود و در حال حاضر انگلستان حدود 85 درصد از بطری های سبز را بازیافت می نماید. این خرده شیشه ها در صنایع مختلف کاربرد فراوانی دارد. این مواد را می توان با رنگ ها و مواد شیشه ای دیگر ترکیب نمود و بازار خوبی برای بطری های سبز ایجاد کرد. از خرده شیشه های بازیافتی می توان برای تولید بطری های جدید استفاده نمود. بازیافت شیشه به 4 روش به دولت و محیط زیست کمک می کند که شامل کاهش خاک برداری، کاهش مصرف انرژی، کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و جلوگیری از هدر رفتن منابع معدنی می باشد.

بخش شیشه های Flat
دومین بخش بزرگ در تولید شیشه مربوط به شیشه های Flat است. این شیشه ها کاربردهای متنوع و متفاوتی دارند. این شیشه ها به دلیل طول عمر کمتر تاثیر بیشتری در محیط زیست و زباله های شیشه ای دارند. زباله های این شیشه برای پنجره ها، شیشه جلو و عقب خودروها و موتور سیکلت ها مورد استفاده قرار می گیرد. صادرات و واردات این نوع شیشه در حدود 886 هزار تن در سال است.

بخش فیبرهای شیشه ای (Fiber Glass)
فایبرگلاس ها را می توان با استفاده از روش های متنوع پیوسته یا فیبرهای کوچک تولید نمود. فیبرهای پیوسته را معمولا برای تقویت پلاستیک ها و سیمان به کار می برند. فیبرهای کوتاه به عنوان مواد عایق کاری استفاده می شوند. حدود 220 هزار تن در سال فیبر شیشه در انگلستان ساخته می شود و تقریبا 11 هزار تن نیز در هر سال زباله تولید می کند و به دلیل اینکه بازیافت آن سخت و مقرون به صرفه نمی باشد در این بخش سرمایه گذاری خاصی انجام نشده است.

چه کاری باید انجام داد؟ - اگر یک بطری برگشت پذیر است، آن را بازگردانده و به بخش بازیافت منتقل نکنید. - بطری و جار را بشویید. بهترین روش شستن با آب داغ به هر شکل ممکن می باشد. - در صورت امکان درب های پلاستیکی، چوب پنبه و اضافه های فلزی را از بطری و جار جدا کنید. هر چیزی که روی آن باقی بماند به وسیله مگنت یا ویبره و یا روش های دیگر جدا می شود اما باز هم احتمال خطا و خراب شدن کوره ها وجود دارد. - فقط بطری ها بازیافت نمی شوند بلکه تمامی ظروف شیشه ای قابل بازیافت هستند. ظرف هایی که برای نگهداری مواد غذایی، دارویی و پاک کننده های شیشه ای ساخته می شوند نیز بازیافت پذیر هستند. هرگز شیشه لامپ ها یا شیشه هایی که برای پخت مانند پیرکس هستند را جمع آوری نکنید. این مواد خصوصیات متفاوتی دارند که برای ساخت بطری استفاده نمی شوند بنابراین دارای استانداردهای لازم نیستند. شیشه های مسطح مانند شیشه های پنجره سالم یا شکسته نباید در بخش بانک شیشه بطری ها قرار گیرند. دقت کنید بطری را در بانک مخصوص آن قرار دهید. بانک های شفاف، سبز و قهوه ای متفاوت هستند. آنچه مهم است اطمینان از تمیزی شیشه و عاری از آلودگی بودن با رنگ است که ارزش آن از قیمت پایین تری برخوردار بوده و پول کم تری برای شیشه های آلوده پرداخت می شود. بطری های ساخته شده از شیشه های آبی را می توان در بانک بطری های سبز قرار داد. بطری ها با یک پوشش رنگ را می توان بازیافت نمود و همه آنها را در یک کوره سوزاند. برای فهمیدن رنگ بطری به بالای آن درست جایی که درب روی آن قرار می گیرد، دقت نمایید. سعی کنید در مسافرت بطری ها را به بانک های فعال مانند مغازه های باز یا مدارس تحویل دهید. با این کار خطر وارده به محیط زیست از طریق مسافرت به حداقل می رسد. سعی کنید از بانک ها در طول روز استفاده کنید و از اجتماع در محل بانک ها در شب اجتناب کنید.

بررسی کلی
ترجیح مصرف کننده در انتخاب ماده بسته بندی
روش شناسی
در بین 24 آوریل تا 9 می 2006 شرکت تحقیقات و بازاریابی نیوتن در اوکلاهما رفتار و عادت خریداران را مورد بررسی قرار داد. این مصاحبه ها با 752 نفر در سراسر ایالات متحده که مصرف کننده مواد غذایی و نوشیدنی بودند، انجام گرفت و درصد خطای آن 5/3 درصد اعلام شده است

خلاصه بررسی
بسته بندی های شیشه ای اولین انتخاب مصرف کنندگان برای حفظ کیفیت، پاکی و مزه غذا می باشد و به نظر می رسد اغلب آنان به سلامت بسته بندی بیشتر اهمیت می دهند. ترجیح مشتریان دائمی به سوی بسته بندی های شیشه ای است.

مواد بسته بندی
زمانی که پاسخ دهندگان خرید می کنند بسته بندی ها از مواد گوناگونی می باشد. آنها بسته بندی شیشه ای را برای کیفیت، تمیزی، مزه، محافظت از محصول و زمان نگهداری ترجیح می دهند. وقتی به صورت عمومی در مورد مواد بسته بندی سوال می شود. مصرف کنندگان عمومی نیز تمایل بیشتر به بسته بندی شیشه ای دارند. با توجه به پرسش های انجام شده، 75 درصد برای ماءالشعیر، 96 درصد برای نوشیدنی الکلی، 65 درصد برای سس و چاشنی، 87 درصد برای مواد غذایی و 90 درصد برای غذای کودک، بسته بندی شیشه ای را ترجیح می دهند. با توجه به سطح درآمد،خرید محصولاتی که در شیشه بسته بندی شده است، برتری قابل ملاحظه ای یافته است. بسته بندی شیشه ای نوشابه ها به منظور حصول کیفیت، پاکی، مزه و طعم و محافظت محصول مطرح می شود.

شیشه بهترین ماده برای بسته بندی
مصرف کنندگان دائمی تمایل زیادی به بسته بندی شیشه ای نشان می دهند. 42 درصد از مغازه های خواربارفروشی، محصولات اصلی را به صورت مداوم و یا به صورت فصلی خریداری می کنند اغلب مصرف کنندگان دائمی در این بررسی زنان 25 تا 54 ساله بوده اند که بیش از 50 هزار دلار درآمد سالیانه داشته اند. مصرف کنندگان دائمی عقاید خود را این گونه بیان می کنند که 6 تا 8 درصد مغازه های اصلی را با توجه به کیفیت و استاندارد ترجیح می دهند.

افراد بسیاری مصرف ماءالشعیر در شیشه را ترجیح می دهند.
مصرف کنندگانی که ماءالشعیر را در شیشه ترجیح می دهند بیشتر بین 25 و 44 سال سن داشته و درآمد سالانه ی در حدود 50 هزار دلار و یا بیشتر داشته اند. در اغلب پاسخ ها شیشه به عنوان ماده ارجح عنوان شده و سایر مواد گزینه های بعدی بوده اند.