بازیافت فلزات

- کاهندگی آلومینیوم

  2- چگالی کم

  3- رسانش گرمایی بالا و مقاومت حرارتی بالا

  4- سازش پذیری با مواد غذایی

 برلیوم (Beryllium)

  برلیوم در مواد بسیاری به کار می رود و خصوصیت های آن مانند :وزن کم و سختی زیاد باعث شده که مورد توجه قرار گیرد . در سال 2001 آمریکا یکی از سه کشور دارنده کانی های برلیم بود . این فلز در صنایع نظامی و دفاعی ، هوافضا و مدارهای الکتریکی متراکم کاربرد بسیاری دارد . هزینه های زیاد این فلز منجر به این شد تا فقط برای کار های دقیق مورد استفاده قرار گیرد .

 ترکیباتی مانند : گرافیت (سرب سیاه) ، برنز ( آلیاژ قلع و مس ) ، فسفر ، فولاد و تیتانیوم می توانند جانشینی برای برلیوم باشند ؛ اما فقدان اساسی در عملکرد آن ها وجود دارد .

  در سال 2001 مصرف آشکار برلیم در ایالات متحده حدود 230 تن بوده است .

  کاربرد فراوان این فلز بود که موجب شد بازیافت آن مورد توجه بسیاری از کشور ها قرار گیرد . البته استفاده پراکنده این فلز باعث شده است تا مقدار زیادی از آن به هدر رود .

 (بسیاری از فلزات از جمله برلیوم به دلیل اینکه در کشور ما به طور محدود به کار می روند ، همچنین مقدار آن کم است و منابع چشمگیری از این فلز در ایران وجود ندارد بازیافت نمی شوند و به همین دلیل اطلاعات محدودی از بازیافت این فلزات  برای ما دانش آموزان وجود دارد .)

  کادمیوم (Cadmium)

  تخمین میزان کادمیوم بازیابی شده یا ثانویه برای دلایل متعددی  کار دشواری است امّا میزان کلی کادمیوم بازیابی شده در سال 2001 تخمین زده شده است در حدود 10% تولید اولیّه دنیا بوده است . بازیافت کادمیوم ، صنعت جوان و در حال رشدی است که از هدر رفتن کادمیوم موجود جلوگیری می کند ؛ چراکه حدود 25% کادمیوم موجود در باطری های نیکل- کادمیوم به کار رفته است و این باطری ها به سهولت قابل بازیافت هستند . در نتیجه بیشتر کادمیوم های ثانویه در اثر مصرف این باطری ها وبازیافت آن به دست می آید . شکل دیگری از کادمیوم که به سهولت قابل بازیافت است ، خاکِ دودکش به وجود آمده در طول گالوانیزه کردن ( روی اندود کردن) قطعات فولاد در کوره های چرخان الکتریکی است . سایر کاربرد های کادمیوم در موادی است که محتوای کادمیوم  آن هابسیار کم است ؛ در نتیجه مقداری از کادمیوم موجود از بین می رود .

  در سال 2001 میزان تولید کادمیوم ثانویه در ایالات متحده حدود 200 تن بوده است .

  شرکت به ثبت رسیده احیاء فلزّات بین المللی در شهر اِل وُود ، پنسیلوا نیا ، تنها شرکت بازیافت کادمیوم در ایالات متحده بوده است . هر چند کارخانه در سال 1978 راه اندازی شد اما تا سال 1996 شروع به کار نکرد .

   برای بازیافت کادمیوم ، باطری های بزرگ معمولی با وزن بیش از Kg 2 که شامل 15% کادمیوم می شود ، را خالی می کنند و کادمیوم آنها را که به شکل صفحاتی و به طور مستقل هستند را به کوره ها می برند و طی فرآیند "HTMR" بادرجه حرارت بالا ذوب می کنند . باطری های مهر شده ی کوچکتر را با حرارت کمتر و فرآیند "HTMR" ذوب کرده و در قالب هایی می ریزند و به این صورت بازیافت می شود . در نتیجه کادمیوم ثانویه دارای خلوص 96/99% می باشد که به کارخانه ی باطری سازی باز گردانده می شود .

کروم (Chromium)

  عمده ترین استفاده کروم در فولاد ضد زنگ است . برای تولید کروم ؛ کانی فلزی کرومیت را درون کوره های ذوب فلزّات قرارمی دهند تا فروکروم ساخته شود . آلیاژ آهن- کروم را که از حذف اکسیژن کرومیت به دست می آورند ، آلیاژ آهن ضد زنگ است . قطعه ای از فولاد ضد زنگ می تواند به عنوان منبعی از کروم ، جایگزین فرو کروم شود . فولاد ضد زنگ مرکّب از دو طبقه بندی بزرگ است : آستِنیتِک و فریتِک . اسامی مذکور مربوط به ساختار مولکولی فولاد است است و مشخص می کند که کدام – در چه مقدار – نیازمند نیکل است (آستنیتک) و کدام به نیکل نیازی ندارد (فریتک) . فولاد ضد زنگ مهمترین منبع بازیافت کروم است و کارخانه بازیافت از این نوع فولاد به عنوان منبعی از کروم و نیکل استفاده می کند . بنا براین واحد های کروم زمانی که فولاد ضد زنگ دوباره استفاده می شود ، بازیابی می شوند . مطالعه ی فولاد ضد زنگ نشان می دهد که 17% از محتوای آن را کروم تشکیل می دهد .

  کبالت (Cobalt)

  کبالت کهنه در طول ساخته شدن و یا در اثر کاربرد های زیر به دست می آید:

1-                وقتی که به عنوان کاتالیزگر  در صنایع شیمیایی یا تولید نفت کاربرد دارد .

2-       وقتی که به عنوان کربیدهای سیمان پوشیده در برش استفاده می شود یا به عنوان ضد سایش به کار می رود .

3-                وقتی که به عنوان آلیاژ مغناطیسی و ضد سایش کاربرد دارد .

4-                وقتی که به عنوان ابزار های فولادی استفاده می کنند .

منابعی که کبالت از آن بازیافت می شود عبارت است از : آلیاژ ها ، کبالتخالص ، پودر فلزی کبالت و مواد شیمیایی . در سال 2001 در ایالات متحده ، در حدود 2740 تن کبالت مصرف شده و مقدار قابل توجهی از آن بازیافت شده

 مس (Cooper)

  مس از اولین فلزاتی است که مورد استفاده بشر قرار گرفته است و هنوز هم از پر مصرف ترین فلزات درون کشور ماست . تحقیقات نشان می دهد که ایران بر روی کمربند مس جهانی قرار دارد که از جنوب شرقی ایران آغاز شده وتا شمال غربی و نواحی آذربایجان ادامه می یابد . همین امر موجب شده است تا استخراج این فلز نسبت به بازیافت آن بیشتر مورد توجه قرار گیرد .

  گروه مطالعه مس بین المللی در سال 2002 برآورد کرد که میزان تولید جهانی مس تصفیه شده ی ثانویه 15% کاهش داشته است . طبق مطالعات وتحقیقات 07/3 میلیون تن مس مستقیمأ از دوباره ذوب کردن قطعات مس بازیابی می شود .

گالیوم (Gallium)   

  به دلیل بازده کم در مراحل تولید گالیم به وسایل الکترونیکی مطلوب ، قطعه جدید در طول تولید به وجود می آید . این قطعات با محتوی و ناخالصی متفاوت ، دارای مقداری گالیوم هستند . گالیوم- آرسنید به شکل قطعه ی پایه ،حجمی را از فلزّات بازیافتی تشکیل می دهد .در طول تولید گالیوم ضایعاتی طبق مراحل مختلف خلق می شود . در هنگام تبدیل گالیوم به شمش ، اگر ساختار بلوری خود را از دست دهد یا از حد استاندارد های تعین شده کمتر باشد ، آن ها را دوباره ذوب می کنند تا شمش مورد نظر ، به دست آید . پس از تولید این شمش ها آن ها را بریده و به صورت صفحاتی ( ویفر ) در می آورند . جنس این ویفر ها نیز گالوم- آرسنید است وجون این ماده بسیار شکننده است ؛ ممکن است که این ویفر ها در هنگام جابه جایی وحمل بشکنند . این قطعات شکسته نیز دوباره یازیافت می شود . محتوای گالیوم این ویفر ها ممکن است از 1 تا 99 درصد متغیر باشد ، زیرا در آن ناخالصی هایی مانند : سلیکن ، روغن ها ، موم ها ، پلاستیک و شیشه در آن وجود داشته باشد .

  در هنگام تولید قطعات گالیوم- آرسنید ممکن است بر اثر تراشکاری یا پرداخت کردن ، مقداری از این مواد خُرد شود یا به صورت پودر در آید . برای بازیافت این مقدار ماده تلف شده ، آن ها را در اسید حل می کنند . سپس با اضافه کردن محلول سوز آور آن را خنثی می کنند تا رسوب شیمیایی گالیوم را به عنوان هیدرواکسید گالیوم صاف کنند . بعد از این مرحله دوباره آن را به صورت محلول در می آورند و الکترولیز می کنند  تا بتوا نند 99/99% را بازیافت کنند . 

  در سال 2001 یک شرکت ژاپنی به نام فُرورُوکاوای اعلام کرد که تکنولوژی بازیابی گالیوم- آرسنید را به نیم رسانای گالیوم- آرسنید پیشرفت داده . یکی از کاربردهای نیم رسانای گالیوم- آرسنید در دیود های پرتو افشان است .

  طلا (Gold)

  قطعات محتوی طلا پس از استفاده به صورت شمش هایی در می آیند وعمومأ حدود 13 تا 25 درصد از طلایِ ایالات متحده را تشکیل می دهد . در بسیاری از نواحی دنیا ، به ویژه در مناطقی که مردم را به رسومی مانند داشتن طلا تشویق می کنند ؛ مقدار قابل توجهی طلای ثانویه از جواهرات و زیورآلات به دست می آید .

  در ایالات متحده ، در حدود 35% از طلای ثانویه از عملکرد کارخانه ها به دست می آید و باقیمانده آن از قطعات کهنه ای مانند جواهرات ، مواد دندان پزشکی ، استفاده در محلول های کارخانه ای و تجهیزات الکترونیکی ، به صورت خرده فلز به دست می آید .

  ایندیم (Indium)

  بازیافت ایندیم از سال 1996 به مدت 5 سال کاهش یافت . علت این کاهش را ، بالارفتن قیمت غیر معمول ایندیم بازیافتی بیان کرده اند . در سال 2001  بازیافت جهانی ایندیم تا 202 تن نسبت به 182 تن در سال 2000 افزایش داشت . حدود 75 % ایندیم در جهان توسط ژاپن بازیافت می شود که حدود 45% آن از زباله های خانگی بازیابی شد .

  آهن و استیل (Iron and Steel)

  از جمله محصول تصفیه شده آهن که بیشترین و گسترده ترین استفاده را در میان فلزات دارد ، فولاد می باشد و بازیافت آهن و فولاد فعالیت مهمی در سراسر دنیا است .

محصولات آهن وفولاد در بسیاری از ساختار ها و کاربردهای صنعتی مانند : دستگاه ها ، پل ها ، ساختمان ها ، مخزن ها ، اتوبان ها ، خودروسازی ها و ا بزارها به کار می رود است .

  هم اکنون ذوب آهن های ایران به دو روش کاهش سنگ معدن آهن (که بیشتر آن هماتیت Fe2O3 است.) به وسیله ذغال کک در اصفهان و کاهش مستقیم توسط گاز طبیعی در اهواز و مبارکه در حال فعالیت است .

  کاهش سنگ آهن در کوره بلند : تهیه آهن از سنگ معدن آن شامل واکنش های اکسایش- کاهش است که در کوره ای به خاطر ارتفاع زیادش کوره بلند نامیده می شود ، انجام می گیرد . بلندی این کوره بین 24 تا 30 متر و قطر پهن ترین بخش آن 8 متراست . مجموعه واکنش های انجام یافته درون کوره بلند را می توان به طور خلاصه کاهیده شدن اکسید آهن به وسیله گاز منواکسید کربن در نظر گرفت که این فرایند به تولید فلز ناخالص می انجامد . واکنش به صورت زیر انجام می گیرد :                                گرماFe2O3(s)                   2CO(g)+

  در کوره های بلند آهن حاصل به صورت چدن مذاب به پایین کوره سرازیر می شود . سپس از طریق دریچه های کناری خارج می شود . چدن حاصل از کوره ی بلند ، به علت ناخالصی های زیادی ( از جمله این ناخالصی ها می توان کربن در حدود 5 درصد ، سیلیسیم در حدود 1درصد ، منگنز در حدود 2درصد ، فسفر در حدود 3/0 درصد و گوگرد در حدود 4/0 درصد را نام برد .)  که در آن وجود دارد شکننده و نا مرغوب است و به همین دلیل بخش اعظم آن برای ساختن فولاد به کار می رود . در این کوره ها بیشتر ناخالصی ها را از طریق اکسایش حذف می کنند . یک روش امروزی برای تبدیل چدن به فولاد استفاده از کوره بازی اکسیژن است . در این روش گاز اکسیژن را از طریق یک لوله مقاوم در برابر گرما به سطح آهن گداخته می دمند . بخش اعظم کربن تا مرحله تولید CO می سوزد و این گاز در دهانه خروجی کوره آتش می گیرد و به CO2 مبدل می شود . مقدار کربن در فولاد های معمولی به 35/1 درصد می رسد .

  با توجه به اهمییت بازیابی آهن از آهن قراضه ، بخش مهمی از فولادی که تهیه می شود ، از دمیدن اکسیژن در کوره ای که حاوی چدن و آهن قراضه است تهیه می کنند . بنابراین در این نوع کوره ها جهت تولید فولاد باید مقدار زیادی از آهن قراضه در کوره وجود داشته باشد .

  برای آشکار نمودن اهمیت آهن کهنه در تولید فولاد آماری را از مقدار سنگ آهن ورودی و مقدار آهن قراضه را که در کوره ها استفاده می کنند ، مطرح می کنیم :

- سنگ آهن مورد نیاز سالانه در حدود 5 ملیون تن ( که بیشتر آن منگنیت Fe3O4 ) که بخش اعظم آن از معادن گل ِ گهر سیرجان و چادر ملوی کرمان تأمین می شود که از طریق راه آهن به مجتمع منتقل می شود و پس از آسیاب کردن و مخلوط کردن با آب آهک ، گرما دادن و گُندله سازی ( تبدیل ذره های ریز به ذره های گلوله مانند ، درشت تر و تا حدودی متخلخل ) به کوره های کاهش مستقیم منتقل می شود .

-  سالانه در حدود 700 هزار تن آهن قراضه ورودی کوره های فولاد سازی مجتمع است .

 بازیافت آهن و استیل  به روش ذوب کردن و دوباره قالب گیری کردن و در آوردن به فرم نیم تمام (که این فرم در تولید محصولات جدید استیلی به کار می رود ) انجام می شود ؛ زیرا از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است . قطعات بازیافتی آهن از دو دسته بزرگ به وجود می آید .

-  دسته اول شامل قطعات بازیافتی خانگی است که در زباله ها وجود دارد

-   دسته دوم شامل قطعاتی می شودکه حاصل عملیات کارخانه ای ، برای ساخت فولاد است . این گروه را توسط ماشین هایی به کارخانه ذوب آهن می برند و آن ها را دوباره بازیافت می کنند .  البته بدون وجود کارخانه ای که فولاد بسازد ، قطعات بازیافتی به وجود نمی آید . این قطعات می توانند حاصل تراشکاری هم باشند و چون ترکیبات این مواد شناخته شده است ، بازیافت آن ها نیز آسان است .

  یکی دیگر از منابعی که درصد زیادی از فلزات بازیافتی را تشکیل می دهد ، بدنه خودرو های فرسوده است که ساختار فولاد آنها ویران شده و از بین رفته است . در کشور ما نیز این منبع ، مورد توجه زیادی قرار گرفته است .

  تنوع و گستردگی محصولاتی که از آهن به وجود می آید نسبت به سایر فلزات بیشتر است و به همین دلیل ، ساختار شیمیایی و عملکرد فیزیکی این محصولات نیز متفاوت است . این امر موجب می شود که بازیافت این مواد نیازمند آماده سازی بیشر مانند : طبقه بندی ، گالوانیزه کردن و قله اندود کردن باشد .

  در سال 2001  در حدود 45% از مقدار آهنی که برای ساختن خودروها به کار رفته ، از قطعات آهن بازیافتی بوده است . این مقدار در حدود 13900000 تن بوده است که طبق آمارهای داده شده می توان با این  میزان ، در حدود 14000000 اتوموبیل را تولید کرد .

  تولیدات فولاد کارخانه ای در اثر فعالیّت های شیمیایی و فیزیکی است و اغلب محتوای این فولاد را عناصری مانند : کربن ، کرومیوم ، کبالت و منیزیم ، مولیبدن ، نیکل ، سلیکن ، تنگستن و وانادیم تشکیل می دهد . برخی از تولیدات فولاد را با موادی ، برای جلوگیری از زنگ زدن ، دوام بیشتر ، زیبایی و ... می پوشانند . این مواد عبارت اند از : آلمینیوم ، کرومیوم ، آلیاژ قلع و سرب ، روی و قلع .

  کارخانه های ذوب فولاد ، این قطعات را بر اسا س مقدار اکسیژن ، در کوره های دارای قوس الکتریکی(BOF)  و تا حد کمی در کوره های انفجاری(EAF) ، قرار می دهند .

  بازیافت آهن واستیل مزایای زایادی را به همراه دارد که می توان حفظ منابع طبیعی ، صرفه جویی در مصرف انرژی و تمیزی محیط زیست را نام برد .

  بازیافت 1 تن فولاد ، حفظ Kg 1030 از کانی های فلزی آهن ، Kg 580 ذغال سنگ و Kg 5 سنگ آهک را به دنبال دارد . همچنین تخمین زده شده است که سالانه ، بازیافت فولاد باعث ذخیره انرژی الکتریکی 18000000 خانه (در ایالات متحده) می شود .

  سرب (Lead)

  در حدود 79% از سرب موجود در ایلات متحده ، از بازیافت 1390000 تن سرب کهنه در سال 2001 به دست آمد که یکی از منابع اصلی آن ، باطری های اسید– سرب است . به این باطری ها ، باطری های حرارتی- نوری نیز گفته می شود که در موارد زیادی از جمله : تجهیزاتی که انرژی را به صورت مداوم ذخیره می کنند ، وسایل نقلیه عمومی ، ماشین های های صنعتی ، وسایل نقلیه معدن و دوچرخه ها به کار می رود .

  بسیاری از سربهای بازیافت شده به صورت سرب نرم یا الیاژ های سرب در می آیند تا دوباره در باطری های اسید- سرب استفاده شوند . در حدود 87% از سرب بازیافتی در باطری های ذخیره ای به کار می رود .

 منیزیم (Magnesium)

 منیزیم از موادی از جمله : قطعات خودرو ، اجزای هلیکوپتر ، دستگاه های چمن زنی و... بازیافت می شود . منیزیم همچنین در ساختن آلیاژ هایی از آلمینیوم نیز( درصد کمی) کاربرد دارد و به همین دلیل در بعضی از نقاط دنیا این فلز همراه با آلمینیوم بازیابی می شود . در حدود نیمی از کاربرد منیزیم در ساخت قوطی ها آلمینیومی است . چون این دو فلز مشابهت های زیادی با یکدیگر دارند ، در بیشتر مواد ، باهم به کار می روند . یکی از راه های آسان جدا کردن این دو فلز از هم ، خراشیدن به وسیله کارد است . در هنگام این کار ، منیزیم به شکل ورقه های صافی جدا می شود امّا آلمینیوم به دلیل نرمی به صورت حلقه ای کنده می شود .

  برای بازیافت منیزیم آن را در کوره هایی می اندازند که دمای آن در حدود 675 درجه سانتیگراد است . به دلیل اینکه منیزیم از پایین شروع به ذوب شدن می کند ، باید مقدار قطعات زیادی در کوره ریخت . در انتها منیزیم مایع به صورت بی ثبات و همراه با گازهای بازدارنده – برای کنترل سوختن آن – همراه است . برای ساختن آلیاژ های مورد نیاز در کوره ، به منیزیم ، روی و آلمینیوم – به مقدار معیّن – اضافه می شود و در این هنگام عمل ذوب کامل می شود .

  منیزیم را پس از دوب به صورت شمش در می آورند یا به صورت پودر در آورده و برای ساختن آلیاژ های آهن وفولاد به آن اضافه می کنند .( البته در این روش از شمش های خالص استفاده می کنند ، زیرا استفاده از قطعات ناخالص باعث می شود که محصول نهایی دارای ناخالصی هایی باشد .) لازم به ذکر است که در روش خرد کردن امکان سوختن منیزیم نیز می باشد .

  منیزیمی که بازیافت می شود ، شکننده است و بسته به مقدار سختی آن در محصولاتی با ویژگی متفاوت به کار می رود .

 منگنز (Manganese)

  مهم ترین منابع بازیافت منگنز فولاد و آلمیمیوم است . در حدود 12% فولاد ، منگنز است . بازیافت فولاد و آهن در در مباحث قبلی توضیح داده شد . در هنگام ساختن فولاد مقدار زیادی منگنز از بین می رود زیرا در یکی از مراحل به نام کربورزدایی آن را حذف می کنند و دوباره در مراحل بعدی اضافه می شود .

  در کارخانه های بازیافت آلمینیوم طی فرآیند های ذوب کردن و اکسیژن زدایی از آلمینیوم ، مقدار زیادی از منگنز به هدر می رود و فقط مقدار کمی از آن برای بازیافت باقی می ماند . در آینده میزان کمی از منگنز می تواند از طریق بازیافت باطری های سلولی خشک صورت گیرد .

 جیوه (Mercury)

  جیوه ثانویه از منابع مختلفی به دست می آید . دیودها ، سؤیچ ها ، ترموستات ها ، تقویت کننده ها ، آلیاژ های جیوه در دندان پزشکی و باطری ها از جمله منابع مهم ، برای بازیافت جیوه است . از دیگر کاربردهای مهم جیوه ، کاتالیزور های به کار رفته در کلرین و جوش شیرین سوزآور است .

  مولیبدنوم (Molybdenum)

  مولیبدینوم به عنوان اجزای آلیاژ فولاد ، فولاد ضدزنگ و کاتالیزور در بازار یافت می شود . در مورد بازیافت فولاد و آهن توضیح داده شد .

  گروهی از قطعات قدیمی فولاد  دارنده مولیبدین ، کربن و فولاد ضد زنگ است و براساس مقدار وجود این عناصر به فولاد درجات متفاوتی داده اند . مقدار مولیبدینوم ثانویه دقیق محاسبه نشده اما در سال 2001 طبق آمار 26700 تن مولیبدینوم در آمریکا بازیافت شده است .

 نیکل (Nickel)

  قطعه فولاد ضدزنگ آستنیک ، بزرگ ترین منبع نیکل ثانویه در ایالات متحده ی آمریکا است که در حدود 87% از 101000 تن در سال2001 را شامل می شود و 2% دیگر هم از بازیافت آلیاژ نیکل است . نیکل در مواردی مانند : محلول های کارخانه ای ، کاتالیزور ها و باطری ها کاربرد دارد .

  از آلیاژ های نیکل می توان نمونه هایی مانند :

 آلیاژ نیکل- مس رانام برد کهدر حدود 8% از منابع بازیافتی آلیاژ ها را تشکیل می دهد .

1-                 مونل ها : گروهی هستند که شامل 65 درصد Ni و32 درصد Cu هستند .

2-       نیکل- نقره : یک نام غلط برای بعضی از آلیاژ های نیکل مانند : نیکل- مس ، نیکل- روی و نیکل- آلمینیوم  است .

   نیکل- مس آلیاژی قوی و پایدارتر از مس است که آن را مطلوب تر برای لوله کشی آب شور و گرمادادن می دانند .

        3-آلیاژ نیکل- برنج هم برای ساخت میخ ها ، پرچ ها ، پیچ گوشتی ها ، اجزای دوربین و تجهیزات چشم پزشکی کاربرد دارد .

  تایوان بزرگ ترین ملت وارد کننده نیکل است که 11600 تن نیکل رادر سال 2001 خریداری کرد . جمهوری کره نیز در مقام دوم قرار می گیرد و همچنین کانادا و چین در مقام سوم .

  در سال های اخیر بازیافت باطری های قابل شارژِ نیکل- کادمیومِ مُهر شده مورد توجه قرار گرفت . برای شروع کار در حدود 75000000 باطری جمع آوری و بازیافت شد .

  در مارس 2001 ، کمیسیون اروپایی قانونی وضع کرد ودر آن ساخت این باطری ها را منع کرد . به جای این باطری ها ، باطری های جدید لیتیومی ساخته می شود که هزینه بیشتری نسبت به باطری های نیکل- کادمیومی دارد .

  گروه های فلز پلاتین (Platinum-Group Metals)

  گروه های فلز پلاتین بیشتر در خودرو ها و کارخانه های شیمیایی به عنوان کاتالیزور مورد استفاده قرار می گیرند . همچنین در کارخانه های الکتریکی ، دندان پزشکی ها و جواهر سازی نیز کاربرد دارد

  بازیافت این گروه نقش موثری در اقتصاد دارد و می توان گفت که بیشتر پلاتین موجود ، پس از استفاده بازیافت می شود .

  سلنیوم (Selenium)

  زمانی دیود های سلنیومی ، از منابع مهم بازیافت سلنیوم بودند . یکی از کاربرد های این فلز در صفحات جذب نور در دستگاه های کپی است که به عنوان منبع امروزی سلنیوم به شمار می رود .

نقره (Silver)

  در سال 2001 در ایالات متحده آمریکا  1060 تن نقره به ارزش 150000000 دلار بازیافت شد . نقره در صنایع و جوهرات کاربرد زیادی دار .

 یکی از عواملی که باعث شده نقره در صنایع کاربرد زیادی پیدا کند ، رسانش گرمایی بالای آن است.

  از منابع مهم بازیفت نقره ، می توان جواهرات کهنه ، قطعات الکترونیکی و گرافیت نوری را نام برد .

  تانتال (Tantalum)

  تانتال فلزی است که راحت فرم می گیرد و در بعضی از اسکلت های ساختمان ها به کار می رود . این فلز دارای مقاومت بالا در برابر اسید ها ، یک هادی خوب برای گرما و الکتریسیته و دارای نقطه ذوب بالا است .

  مصرف عمده ی تانتال – در حدود 60% - به صورت پودر فلزی و در صنایع الکترونیک ( به عنوان مثال برای ساختن خازن ِتانتال ) است . خازن تانتال در تلفن ها قابل حمل ، پِیجِر ها ، کامپیوتر های شخصی و خودرو های الکترونیکی است . این فلز ، با فلزات دیگر ترکیب شده و به صورت آلیاژ در صنایع کاربرد دارد . از تانتال برای ساخت سوپر آلیاژ ها - که یکی از کاربرد آن در موتور جت است – استفاده می کنند  . در صنعت ، فلزاتی مانند : آلمینیوم ، رنیوم ، تیتانیوم و تنگستن و زیرکونیوم می توانند جایگزینی برای تانتال باشند ، امّا کیفیت آن ها در حد ای فلز نیست .

  در سال 2001 مصرف چشمگسر تانتال در مجموع در حدود 550 تن بوده است . این فلز اغلب از قطعات جدید بازیافت می شود که در کارخانه ها از ضایعات قطعات الکترونیکی و سوپر آلیاژ ها به دست می آید . در کل بازیافت تانتال از این منابع بسیار کم بوده ودلیل اصلی آن ، این است که منابع آن هنوز  بهبود نیافته است .

  قلع (Tin)

  در سال 2001 در حدود 21% از قلع موجود در ایلات متحده آمریکا از بازیافت به دست آمده بود .

 از کاربرد های قلع می توان کارخانه های قلع اندودی و ساخت قوطی ها ، برنج ، برنز و ساخت فلز  لحیم کاری نام برد . مهم ترین منابع بازیافت قلع ، قطعاتی هستند که قلع اندود شده اند .

تیتانیوم (Titanium)

  قطعات قدیمی تیتانیوم که برای بازیافت استفاده می شود ، اغلب از بدنه هواپیما ها ، قطعه های زیردریایی ها و مبادله کننده های گرما به دست می آید . تیتانیوم بازیافتی را در کوره ها ریخته و ذوب می کنند تا به وسیله گرما، قوس خلأ آن از بین برود . سپس آن ها را به صورت شمش در می آورند .

  در کشور های زیادی از جمله : فرانسه ، آلمان ، ژاپن ، روسیه ، انگلستان و ایالات متحده ، این فلز بازیافت می شود . در ایالات متحده ، بازیافت تیتانیوم در سال 2001 ، 13% رشد داشته است . علاوه بر تولید شمش ، این فلز را در ساختن آلیاژ های غیر آهنی و فولاد به کار می برند . مصرف عمده این فلز در شرکت های فولاد سازی اغلب برای ساخت "فولاد ضد زنگ" است . در ساخت فولاد ، برای اکسید کردن در اندازه های کوچک ، تیتانیم کنترل می شود . همچنین کربن، نیتروژن و پایدارسازی که صورت می گیرد نیز کنترل می شود . تیتانیم در هنگام ساخت فولاد اغلب به صورت فروتیتانیم در می آید ، زیرا نقطه ذوب پایین و فشردگی بالایی را در مقایسه باتیتانیم دارا است .

  مصرف آینده از قطعه ی تیتانیم بستگی به تقاضای تولیدات این فلز دارد که توسط صنایع هوا و فضا صورت می گیرد .

تنگستن (Tungsten)

  در سال 2001 ، تخمین زده شد که در حدود 25 تا 30 درصد از زخایر تنگستن دنیا از فلزات بازیافتی بوده است . از تنگستن برای ساختن فیلامِنت ها و الکترود ها برای لامپ و سوپر آلیاژ ها استفاده می شود . مهم ترین منابعی را که تنگستن از آن بازیافت می شود را می توان آلیاژ ها و سوپر آلیاژ هایی نام برد که در آن ها تنگستن به کار رفته است .

  کاربیدهای سیمانی هم از تنگستن و کبالت ساخته شده اند که برای بازیافت تنگستن نیز این منبع مورد استفاده قرارمی گیرد . در این موارد کبالت به صورت جداگانه بازیافت می شود و تنگستن به پاراتنگستن تبدیل می شود و آن هم جداگانه بازیابی می شود .

  ایالات متحده در حدود 1080 تن تنگستن ، به ارزش 5/7 ملیون دلار بازیابی کرده است .

  نزدیک به 75% از منابع تنگستن در کشورهای چین (37%) ، آلمان (14%) ، ژاپن (10%) ، آفریقای جنوبی (8%) ، روسیه (5%)  قرار دارد .

  وانادیم (Vanadium)

  بیشتر وانادیم موجود به صورت آلیاژ با فلزات دیگر وجود دارد . وانادیم در حدود 1% بافلزات دیگر ترکیب می شود و آلیاژ ها را به وجود می آورد . به همین دلیل است که نمی توان همه ی آلیاژ ها را منبعی مناسب برای بازیافت فلز وانادیوم شمرد . همچنین وانادیم به عنوان یک ماده سرعت دهنده

به کار می رود . بر اساس آمار های گرفته شده در حدود 1% از کل مقدار وانادیم به عنوان کاتالیزور به کار می رود ؛ هر چند این استفاده تنها منبع بازیافت وانادیوم به شمار می رود .

  روی (Zinc)

  در سال 2001 در حدود 30% از کل مقدار روی جهان از طریق بازیافت آن به دست آمده بود . از منابع مهم بازیافت روی می توان برنج ، خاک اوره ، ورقه های روی و ضایعات ورقه های گالوانیزه را نام برد . در حدود 85 % از روی بازیافتی از قطعات جدید و از منابع مذکور می باشد . و 15% دیگر قطعات کهنه و قدیمی را شامل می شود .

  برای بازیافت روی کوره مذاب و کوره های معمولی ، در اندازه های مختلفی وجود دارد . کوره های ذوب اغلب موادشیمیایی و اکیسد روی را از روی خالص جدا می کنند تا بتوانند روی خالص را به کارخانه ها دهند .

  به دلیل تفاوت های گسترده در عملکرد و محتوای قطعاتی که در آن ها روی وجود دارد ، فرآیند بازیافت قطعه ی روی بسیار گسترده می باشد .

  اغلب برنج ، ضایعات ِرول های روی و گچ های مرده باید دوباره ذوب شوند . در مورد قطعه ی فلزی ِغیر آهنیِ مخلوط ، از روش های جداسازی با دست و جداسازی آهنربایی استفاده می کنند .

  بیشتر روی بازیافتی از خاک EAF به دست می آید . که با ذوب کردن آن روی را جدا می کنند .

  زیرکونیوم (Zirconium)

  یکی از منابع برای بازیافت زیرکونیوم ، تبدیل کننده های گرمایی هستند . 2% از شمش های زیرکونیوم از قطعات بازیافتی به دست می آید . این قطعات باید ذوب شوند و ناخالصی های آن گرفته شود و بعد به صورت شمش در آیند .

+ نوشته شده در  یکشنبه 1 مهر1386ساعت 23:26  توسط علی سیفی  |  یک نظر

اتمام ظرفیت زیست‌محیطی پایتخت

مجموعه شهری تهران دیگر بیشتر از این ظرفیت بارگذاری ندارد و در غیر این صورت اثرات و تبعات سوء آن گریبانگیر پایتخت‌نشینان خواهد شد.

معصومه ابتکار رئیس کمیته محیط ‌زیست شورای شهر تهران با اشاره به وجود 270 واحد صنعتی و کارگاهی در هر هکتار از پایتخت گفت: مجموعه شهری تهران دیگر بیشتر از این ظرفیت بارگذاری ندارد و در غیر این صورت اثرات و تبعات سوء آن گریبانگیر پایتخت‌نشینان خواهد شد.
به گزارش ایسنا، رئیس کمیته محیط ‌زیست شورای شهر تهران در پنجاه و یکمین جلسه کمیته محیط‌زیست شورای شهر با بیان این مطلب افزود: در تهران بیش از 450 هزار واحد صنفی وجود دارد؛ به شکلی که به ازای هر 17 تا 25 خانوار، یک واحد صنفی در پایتخت داریم؛ در حالی که در دنیا به ازای هر 170 تا 220 خانوار، یک واحد صنفی وجود دارد.
مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران نیز در این جلسه گفت: در سال گذشته 3320 را‡ی برای انتقال صنایع آلاینده به شهرک‌های صنعتی صادر شد که بیشترین صنایع منتقل شده اوراقچی‌ها، ریخته‌گری و ذوب فلزات و آبکاری بوده است.
به گفته امراللهی، همچنین 13 هزار و 247 شغل آلاینده و مزاحم نیز به مجتمع‌های صنفی خدماتی منتقل شد که بیشترین آنها درودگران، فلزکاران و آهنکاران ساختمانی بودند.

افتتاح بزرگترین مرکز بازیافت خاورمیانه،هفته جاری

مهر: مشاور عالی شهردار تهران گفت: طرح ایجاد مرکز آموزش مدرن و پیشرفته آتش نشانی که علاوه بر تامین نیروی متخصص داخلی ، در سطح خاورمیانه پذیرای دانش پژوهان سایر کشورها باشد ، در صالح آباد در دست اقدام است.

دکتر محمد هادی ایازی امروز در اولین سمینار بررسی علل حریق و حوادث که در هتل المپیک تهران برگزار شد با اشاره به اهمیت برگزاری این سمینار ، گفت : ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی دارای شرایط خاصی است که مدیریت بحران برای آن ضرورت دارد و شاهدیم که هر 15 سال یک بار زلزله های بزرگ و هر سال زلزله های خفیف با درصدی از تلفات می تواند مشکلات جانبی زیادی را ایجاد کند .

ایازی با بیان اینکه حریق یکی از مشکلات جدی تهران است ، افزود : به دلیل این که از کشورهای نفت خیز جهان هستیم ، دومین رتبه در منابع گاز را داشته و دارای جنگل های متعدد ، بازارهای در هم تنیده و حریق های متعدد هستیم ، نیاز به برنامه ریزی جدی برای پیشگیری از حریق داریم .

وی با اشاره به مصوبه مجلس هفتم برای ایجاد سازمان پیشگیری و مدیریت بحران در تهران و قرار گرفتن شهردار تهران برای ریاست این سازمان ، اظهارداشت: شهرداری اعتقاد دارد نقش پیشگیری مقدم بر مقابله است و در این زمینه آموزش و فرهنگ سازی می تواند درصد قابل توجهی از این خسارات را کاهش دهد و شهرداری تهران افتخار دارد در این زمینه همیشه پیشگام بوده و بیمه آتش سوزی را برای همه منازل تهران انجام داده است.

ایجاد مرکز آموزش پیشرفته آتش نشانی در صالح آباد

مشاور عالی شهردار تهران خاطر نشان کرد : طرح ایجاد مرکز آموزش مدرن و پیشرفته ای نیز که علاوه بر تامین نیروی متخصص داخلی ، در سطح خاورمیانه پذیرای دانش پژوهان سایر کشورها باشد ، در صالح آباد در دست اقدام است .

وی از بهره برداری دانشکده آتش نشانی صالح آباد که طرح آن در برنامه ریزی دو ساله به تصویب رسیده است خبر داد و افزود : در این دانشکده که تحت نظارت کالج مورتون انگلستان است ،همه امکانات رفاهی ، آموزشی و کارگاه های خاص منطبق با استادردهای روز دنیا برنامه ریزی شده که می تواند علاوه بر تامین نیازهای منطقه ای ، پذیرای 500 نفر در فاز اول بوده و پیش بینی آن برای فاز های بعدی نیز انجام شده است .

ایازی با اشاره به توان تخصصی سازمان آتش نشانی ، گفت : ارائه خدمات آموزشی در سطوح عمومی تا تخصصی برای ایمن سازی اماکن موجود در شهر ، نظارت بر رعایت مولفه های ایمنی در اکثر صدور پروانه های ساختمان ، استفاده از مشاوره های مجامع بین المللی ، تجزیه و تحلیل حوادث و آتش سوزی ها و انعکاس آن به سازمان های مربوطه از جمله اقدامات این سازمان است.

وی با بیان اهمیت برگزاری این سمینار در جمع سازمان آتش نشانی ها ، شرکت های بیمه ، کارشناسان قوه قضائیه و دادگستری خاطر نشان کرد : سیاست و خط مشی نوین مدیریت شهری تحول در ساز و کار ایمنی مهمترین کلان شهر ایران و منطقه است و در این راستا اقدامات موثری صورت گرفته است که امیدواریم به سایر شهرهای کشور تسری یابد .

مشاور عالی شهردار تهران افزود : تقدم بر رویکرد مدیریت نرم افزاری ، آموزش و نگاه عمیق به تخصص ها و فرهنگ سازی ، تجزیه و تحلیل علمی حوادث و مستند سازی آن با رعایت روش های علمی و مفهومی و افزایش دانش کارشناسان مرتبط با موضوع از اهدافی است که به جدیت توسط شهرداری تهران دنبال می شود .

ایازی با اشاره به اقدامات انجام شده در شهرداری تهران در این راستا ، گفت : تولید فیلم عملیاتی 125 ، راه اندازی استودیوی شبکه خبر در محل آتش نشانی تهران برای اطلاع رسانی آن لاین و تجهیز ناوگان تاکسیرانی به کپسول های آتش نشانی برای اطفای حریق خودروهای سطح شهر ، از دیگر اقداماتی است که در زمینه فرهنگسازی انجام شده است .

چهار منطقه تهران در مراحل ابتدایی پیوستن به شبکه جهانی جامعه ایمن

مشاورعالی شهردار تهران با بیان این که مدیریت شهری اعتقاد راسخ دارد که ایمنی یکی از مهترین نیازهای شهروندان بوده و باید در جهت بهبود مستمر آن و رسیدن به جایگاه مناسب ، مشارکت همه نهادها و به ویژه شهروندان وجود داشته باشد ، افزود : در این راستا طرح اتصال مناطق شهری تهران به شبکه جهانی جامعه ایمن مورد نظر شهرداری است و منطقه 22 به عنوان پایلوت به این شبکه پیوسته و چهار منطقه 20، 21، 5 و 4 نیز در مراحل ابتدایی پیوستن به شبکه جهانی جامعه ایمن قرار دارند و در آینده نزدیک همه مناطق تهران به این شبکه جهانی متصل می شوند .

ایازی خاطر نشان کرد : بر اساس الگوی جامعه ایمن سازمان بهداشت جهانی ، با رعایت شاخصه هایی که مرتبط با راهکارهای بهبود ایمنی و کاهش خسارات و مصدومیت هاست می توان جوامع شهری را به سمت حفاظت پایدار شهر در مقابل تهدیدات مدیریت کرد که این موضوع نیازمند همکاری همه بخش های مرتبط است .

سخنگوی شهرداری تهران یکی از مهم ترین نهادهای مرتبط با ایمنی را در داخل و خارج کشور ، سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی دانست و گفت : سازمان های آتش نشانی صرفا به ارائه خدمات امدادی و اطفایی نمی پردازند ، بلکه با ارائه خدمات ایمنی متنوع ، به ویژه در محورهای مهم آموزش و پیشگیری از بروز حریق و حوادث به یاری مردم شتافته اند .

وی با تاکید بر توجه شهرداری به توسعه سخت افزاری و نرم افزاری اصولی سازمان آتش نشانی ، گفت : به زودی تعداد ایستگاه های آتش نشانی به 125 ایستگاه متناسب با نیاز تهران می رسد و به روز کردن تجهیزات و امکانات پیشرفته آن ها نیز افزایش خواهد یافت .

ایازی با بیان اینکه توجه به دانش و تخصص و آموزش های عمومی و تخصصی برای ارتقای سطح ایمنی مورد نظر شهرداری قرار دارد ، افزود : در این راستا ارتباط نزدیکی با مراکز علمی دنیا به ویژه کالج مورتون انگلستان برقرار و اقدام به اعزام دانشجو به این مرکز شده است و از اساتید آن نیز برای برگزاری کلاس های تخصصی در تهران دعوت شده است .

بزرگترین مرکز بازیافت و تولید هیدروژن تأسیس شد

دانشگاه گلامورگان یکی از بزرگترین مراکز بازیافت انرژی هیدروژن با هزینه 2.2 میلیون یورو را به منظور افزایش امکان بازیافت هیدروژن از منابع قابل بازیافت تاسیس کرد.

به گزارش خبرگزاری مهر، این مرکز بزرگترین مرکز بازیافت انرژی است که تا به حال در ولز و در کشور انگلستان به منظور گسترش فرهنگ استفاده از هیدروژن به عنوان منبع اصلی سوخت تاسیس شده است.

این دانشگاه امیدوار است با بازگشایی چنین مرکزی بتواند پروژه های تحقیقاتی که منجر به سرعت بخشیدن به پیشرفت تکنولوژی خواهد شد را جذب کند.

به گفته رودری مورگان موسس این مرکز استفاده از هیدروژن به عنوان منبع انرژی می تواند برخی از مشکلات را که جامعه امروزه با آن درگیر است، بر طرف کند.

وی ادامه داد: هیدروژن می تواند راه حل قابل اطمینانی برای تعدادی از مشکلات پر اهمیت مربوط به انرژی که امروزه جوامع مختلف با آن روبرو هستند، بوده و در عین حال می تواند در شرایط جوی تغییر ایجاد کرده و وابستگی جوامع به سوختهای فسیلی را کاهش دهد.

طبق گفته موسسان این مرکز، تاسیس چنین مکانی تکنولوژی و تخصص را با یکدیگر ترکیب کرده و سکوی جدیدی برای تولید، رشد و گسترش مشاغل جدید خواهد بود.

بر اساس گزارش بی بی سی، این مرکز همچنین پذیرای گروههایی مانند کودکان دبستانی خواهد بود تا فرهنگ استفاده از این انرژی پاک و سومند و چگونگی تولید انرژی به واسطه آن در میان کودکان رواج پیدا کند.

چرا؟

این وبلاگ را به دلیل دینی که به کائنات دارم و به جهت اطلاع رسانی در زمینه بازیافت مواد زائد و پسماند های خشک راه اندازی کردم . به امید روزی که یافتن راه کارهای مناسب جهت دفع و امحاء زباله دغدغه فکری هر انسانی گردد .

هسته زمین در حال سرد شدن است

دانشمندان به شواهد و مدارک علمی جدیدی دست یافته اند که نشان می‌دهد هسته زمین به میزان قابل ملاحظه‌ای طی سه میلیارد سال گذشته سرد شده است.

به گزارش سرویس «علمی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، این یافته سوالات تازه‌ای را به ذهن دانشمندان می آورد، از جمله این که آیا حرکات صفحه‌ای می‌توانند پدیده‌ای تقریبا تازه باشند؟

یک گروه از دانشمندان بین‌المللی به سرپرستی دانشگاه ملی استرالیا از فن‌آوری سینکروترون برای مطالعه روی ترکیبات شیمیایی کوماتیتها استفاده کرده‌اند و به نتایج فوق دست یافته‌اند.

کوماتیتها، سنگهای آتشفشانی باستانی هستند، قطرات کوچکی از ماگماها یا گدازه‌های بسیار قدیمی که در داخل بلورهای کوماتیت گرفتار می‌شوند و با مطالعه آنها دانشمندان می‌توانند دریابند که در مرکز سیاره زمین و در مقیاسهای بسیار کوچک چه اتفاقی می‌افتد.

نتایج بررسیها تایید می‌کنند که مرکز زمین رو به سرد شدن است.

ساخت نانو ذرات شیشه ای با مقاومت بالا

محققان سوئیسی موفق به ساخت نانو ذرات بوروسیلیکاتی شدند که از مقاومت بالایی برخوردار است.

به گزارش خبرگزاری مهر، محققان سوئیسی موفق به ارائه شیوه ای جدید در ساخت نانوذرات شیشه ای بوروسیلیکات شده که در سیستمهای میکروفلودیک کاربرد خواهند داشت. این نانوذرات پیرکس مانند زمانی که در معرض نوسانات دمایی و بستر نامناسب شیمیایی قرار می گیرند از خود مقاومت بسیار بالاتری نسبت به نانو ذراتی که از بلورهای سیلیس و پلیمر ساخته شده اند، نشان می دهند. این ذرات نانو به عنوان ناقلان فعال پادتن ها، داروها و مواد شیمیایی در آزمایش های تشخیص امراض، درمان به وسیله داروهای هدف گیری شده و دسته بندی واکنشهای شیمیایی توجه محققان را به خود جلب کرده اند. به گفته محققان استفاده از نانو ذرات رایج سیلیسی یا پلیمری به دلیل متلاشی شدن آنها در مقابل تغییر دما و تقابل با مواد شیمیایی و حتی آب یونیزه شده دارای محدودیتهایی بوده که استفاده از نانو پیرکس (بوروسیلیکات) به جای بلورهای سیلیس می تواند بر این محدودیتها غلبه کند. در عین حال تولید این نانو ذرات به دلیل ناپایداری اکسید بور که ماده اصلی تشکیل دهنده این نانو ذرات هستند غیر ممکن به نظر می آمد که به گفته گروه تحقیقاتی EPFL، این گروه با ایجاد شیوه ای جدید در تولیدنانو ذرات بورو سیلیکات، بر این محدودیت نیز غلبه کردند. بر اساس گزارش ساینس دیلی، محققان بر این باورند که معرفی این شیوه می تواند استفاده از نانو ذرات را در زمینه های طب زیستی، علم اپتیکی و الکترونیکی گسترش دهد.

بازیافت شیشه از آغاز تا کنون

بازیافت شیشه چهار هزار سال قابل از میلاد مسیح، شیشه به صورت یک لعاب آبگونه تزیینی در خاور میانه استفاده می شد. ظرف های شیشه ای رنگی برای خوردن و آشامیدن از سال 1550 گسترش یافته و مورد استفاده قرار گرفته است. قدیمی ترین شیشه صاف و شفاف، یک گلدان ریخته گری شده در نینوای آشور است که در حدود 800 سال قبل از میلاد تولید شد و اکنون در موزه British لندن قرار دارد. در قرون هجدهم و نوزدهم شیشه بسیار گران بود و برای کاربردهای محدود همانند تولید پنجره های شیشه ای رنگی کلیسا استفاده می شد.

در ابتدای قرن بیستم با انقلاب صنعتی تولید شیشه با مقیاس بزرگی آغاز گردید. برای مثال تولید لامپ سبک شیشه ای ماشین در سال 1926 آغاز شد. امروزه شیشه ماده گران بهایی به شمار نمی رود و برای بسته بندی مواد، تولید پنجره و سایر محصولات استفاده می شود. شیشه های جدید از چهار ترکیب شن، خاکستر سودا( کربنات سدیم)، سنگ آهک و سایر افزودنی ها ساخته می شود. این افزودنی ها شامل آهن در رنگ (قهوه ای یا سبز)، کرومیوم(فلز درخشان)، فلز لاجورد در رنگ سبز مایل به آبی، آلومینا برای دوام و برم برای بهبود عملیات حرارتی به آن افزوده می گردد.

سالانه تمامی شیشه استفاده شده در اروپا در حدود 6/11میلیون تن تخمین زده می شود. صنعت شیشه در انگلستان با به کارگیری تکنولوژی بالا ظرفیت بازیافت خود را به بالای یک میلیون تن در سال رسانیده است. وابستگی مواد دیگر و قابلیت غیرقابل انکار شیشه، با توجه به تمامی مشکلات، بازیافت آن یک مساله اجباری و اضطراری می باشد. 7 درصد شیشه ها به طور میانگین از زباله های خانگی تولید می شود، به طوری که در سال 2001 بیش از 5/2 میلیون تن از این مواد سوزانده شده است.

برای ساخت شیشه انرژی زیادی در استخراج و حمل و نقل مواد صرف می شود. در این فرآیند ترکیب مواد را باید در دمای بسیار بالا انجام داد و حجم بالای سوخت فسیلی استفاده شده در آن دی اکسید کربن و گازهای گلخانه ای بسیاری تولید می کند. به طور مثال در سال 2002 در صنعت شیشه انگلستان در حدود 8611000000 کیلووات ساعت برق مصرف شد و 8/1 میلیون تن دی اکسید کربن از سوخت فسیلی در کارخانه ها تولید گردید. یک کوره کارآمد حدود 4 گیگا ژول برق برای گداختن یک تن شیشه لازم دارد.

شیشه را می توان به عنوان یک ماده ساده بازیافت نمود و ساختار آن در گونه های مختلف بازیافت از بین نمی رود و این بسیار مهم است. در مورد تولید بطری های شیشه ای می توان گفت که 80 درصد از کل شیشه مصرف شده بازیافتی است که Cullet نامیده می شود. Cullet که همان خرده شیشه است، ساختار شناخت شده ای برای کارخانه ها دارد و به صورت خرده شیشه بومی شناخته می شود. نمودار اگر شیشه بازیافتی برای ساخت بطری و جارها استفاده شود، انرژی لازم برای کوره ها کاهش می یابد. علاوه بر حمل و نقل و مراحل تولید، حدود 315 کیلوگرم از تولید CO2 در هر تن شیشه ذوب شده کاهش یافته است.

از بازیافت دو بطری شیشه ای انرژی لازم برای جوش آمدن آب برای 5 فنجان چای تولید می شود. بازیافت، تقاضای بازار برای مواد اولیه را کاهش می دهد. این مساله استفاده از مواد را کم نمی کند اما هزینه خاک برداری را کاهش می دهد و اگر از منظر دیگری به آن توجه کنیم، فواید استفاده مجدد و بازیافت به محیط زیست مرتبط می شود. برای بازیافت هر تن شیشه حدود 2/1 تن از مواد اولیه صرفه جویی می شود. بازیافت موجب کاهش ضایعات شیشه در کره زمین می شود. هر چند شیشه مستقیما سلامت زمین را تهدید نمی کند و می توان آن را به مدت نامحدودی ذخیره نمود.

چطور، چگونه و کجا بازیافت شیشه انجام می شود؟

نوع شیشه
در خانواده شیشه هایی که می شناسیم ترکیبات ویژه ای مورد استفاده قرار می گیرد.

ظروف شیشه ای
بزرگ ترین بخش ظروف شیشه ای به بطری ها و جارها مربوط می شود که 80 درصد بازیافت شیشه را در اختیار دارند. کل ظروف شیشه ای در انگلستان در حدود 23/2 میلیون تن است که حدود 629 هزار تن آن را واردات تشکیل می دهد. به طور میانگین هر خانواده انگلیسی حدود 330 بطری و جار شیشه ای در سال مصرف می کند.

استفاده مجدد
خرده فروشی ها با فروش و گرفتن بطری های برگشت پذیر کار عمومی و عملی بازگست را انجام می دهند. به هر حال کارخانجات تولیدکننده در افزایش و کاهش بطری ها و حمل و نقل آن برای پر کردن مجدد نقش بسیار مهمی دارا هستند. این بازگشت چه از نظر مالی و چه از نظر زیست محیطی دارای فوایدی است که از بطری های برگشت پذیر حاصل شده است. به علاوه علاقه مصرف کنندگان به بطری های برگشت پذیر نیز می تواند موثر باشد. بطری های شیر نمونه بارزی از این بطری هاست که باید بسیار پاک و تمیز باشد. با وجود وزن زیاد و مقاومت شیشه و ارزش تمیز کردن پایین آن، بطری های برگشت پذیر، زمانی که از آنها برای پر کردن مجدد استفاده می شود، بسیار مقرون به صرفه می باشد. کاربرد این بطری ها بیشتر در شیشه های مربا و ماءالشعیر می باشد.

بازیافت
بسیاری از مردم پس از مصرف ظروف شیشه ای آنها را به بانک های شیشه تحویل می دهند. اولین بانک شیشه در سال 1977 به وجود آمد و در حال حاضر 50 هزار بانک شیشه در سراسر کشور انگلستان وجود دارد. معمولا برای سازگاری بیشتر مصرف کنندگان، بانک های شیشه را در سوپر مارکت ها قرار داده اند. سایت اینترنتی برای یافتن نزدیک ترین بانک شیشه نسبت به محل زندگی مصرف کنندگان ایجاد شده است. جمع آوری شیشه بدل به یک شغل پر درآمد شده است. بسیاری از کافه ها و سوپرمارکت ها و برخی از شرکت های خصوصی مدارس برای خود دارای بانک شیشه هستند. حدود 600 هزار تن بطری شیشه ای از بانک های شیشه ای ایجاد شده در کافه ها، کلوپ ها، هتل ها، رستوران ها و بارها در سال جمع آوری می شود. درصد بازیافت شیشه در انگلستان 34 درصد است که نسبت به کشورهای سوییس و فنلاند که بازیافت شیشه در آنها 90 درصد است، بسیار ناچیز است. اصولا درصد قابل قبول بازیافت شیشه در حدود 50 درصد می باشد.

بانک های شیشه شرکت های جمع آوری کننده یا دیگر بخش ها، خرده شیشه را به صورت تناژ تحویل می دهند. زمانی که خرده شیشه ها جمع آوری می شوند، آلودگی آنها جدا شده و سپس با مواد دیگر در کوره های ذوب مخلوط می شوند. سپس در قالب یا بادکن های مکانیکی به بطری و جار جدید تبدیل می شوند.

ناهماهنگی رنگ
جمع آوری خرده شیشه های شفاف بی رنگ برای بازیافت در انگلستان بسیار کم می باشد. بیشتر تولیدات شیشه در انگلستان بطری های شفاف و کهربایی می باشد که به دلیل صادرات زیاد شیشه های شفاف انگلستان است. برای اینکه مصرف کنندگان همواره بطری و جارهای شفاف را در بانک های شیشه قرار می دهند، تولید خرده شیشه های شفاف کم تر است. واردات انگلستان بیشتر به منظور تولید بطری های سبز است که به طور عمده برای بسته بندی ماءالشعیر استفاده می شود. در گذشته بطری های سبز بازیافت نمی شد اما در این صنعت با کار و تلاش زیاد دولت اقدام به افزایش بازیافت بطری های سبز نمود و در حال حاضر انگلستان حدود 85 درصد از بطری های سبز را بازیافت می نماید. این خرده شیشه ها در صنایع مختلف کاربرد فراوانی دارد. این مواد را می توان با رنگ ها و مواد شیشه ای دیگر ترکیب نمود و بازار خوبی برای بطری های سبز ایجاد کرد. از خرده شیشه های بازیافتی می توان برای تولید بطری های جدید استفاده نمود. بازیافت شیشه به 4 روش به دولت و محیط زیست کمک می کند که شامل کاهش خاک برداری، کاهش مصرف انرژی، کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و جلوگیری از هدر رفتن منابع معدنی می باشد.

بخش شیشه های Flat
دومین بخش بزرگ در تولید شیشه مربوط به شیشه های Flat است. این شیشه ها کاربردهای متنوع و متفاوتی دارند. این شیشه ها به دلیل طول عمر کمتر تاثیر بیشتری در محیط زیست و زباله های شیشه ای دارند. زباله های این شیشه برای پنجره ها، شیشه جلو و عقب خودروها و موتور سیکلت ها مورد استفاده قرار می گیرد. صادرات و واردات این نوع شیشه در حدود 886 هزار تن در سال است.

بخش فیبرهای شیشه ای (Fiber Glass)
فایبرگلاس ها را می توان با استفاده از روش های متنوع پیوسته یا فیبرهای کوچک تولید نمود. فیبرهای پیوسته را معمولا برای تقویت پلاستیک ها و سیمان به کار می برند. فیبرهای کوتاه به عنوان مواد عایق کاری استفاده می شوند. حدود 220 هزار تن در سال فیبر شیشه در انگلستان ساخته می شود و تقریبا 11 هزار تن نیز در هر سال زباله تولید می کند و به دلیل اینکه بازیافت آن سخت و مقرون به صرفه نمی باشد در این بخش سرمایه گذاری خاصی انجام نشده است.

چه کاری باید انجام داد؟ - اگر یک بطری برگشت پذیر است، آن را بازگردانده و به بخش بازیافت منتقل نکنید. - بطری و جار را بشویید. بهترین روش شستن با آب داغ به هر شکل ممکن می باشد. - در صورت امکان درب های پلاستیکی، چوب پنبه و اضافه های فلزی را از بطری و جار جدا کنید. هر چیزی که روی آن باقی بماند به وسیله مگنت یا ویبره و یا روش های دیگر جدا می شود اما باز هم احتمال خطا و خراب شدن کوره ها وجود دارد. - فقط بطری ها بازیافت نمی شوند بلکه تمامی ظروف شیشه ای قابل بازیافت هستند. ظرف هایی که برای نگهداری مواد غذایی، دارویی و پاک کننده های شیشه ای ساخته می شوند نیز بازیافت پذیر هستند. هرگز شیشه لامپ ها یا شیشه هایی که برای پخت مانند پیرکس هستند را جمع آوری نکنید. این مواد خصوصیات متفاوتی دارند که برای ساخت بطری استفاده نمی شوند بنابراین دارای استانداردهای لازم نیستند. شیشه های مسطح مانند شیشه های پنجره سالم یا شکسته نباید در بخش بانک شیشه بطری ها قرار گیرند. دقت کنید بطری را در بانک مخصوص آن قرار دهید. بانک های شفاف، سبز و قهوه ای متفاوت هستند. آنچه مهم است اطمینان از تمیزی شیشه و عاری از آلودگی بودن با رنگ است که ارزش آن از قیمت پایین تری برخوردار بوده و پول کم تری برای شیشه های آلوده پرداخت می شود. بطری های ساخته شده از شیشه های آبی را می توان در بانک بطری های سبز قرار داد. بطری ها با یک پوشش رنگ را می توان بازیافت نمود و همه آنها را در یک کوره سوزاند. برای فهمیدن رنگ بطری به بالای آن درست جایی که درب روی آن قرار می گیرد، دقت نمایید. سعی کنید در مسافرت بطری ها را به بانک های فعال مانند مغازه های باز یا مدارس تحویل دهید. با این کار خطر وارده به محیط زیست از طریق مسافرت به حداقل می رسد. سعی کنید از بانک ها در طول روز استفاده کنید و از اجتماع در محل بانک ها در شب اجتناب کنید.

بررسی کلی
ترجیح مصرف کننده در انتخاب ماده بسته بندی
روش شناسی
در بین 24 آوریل تا 9 می 2006 شرکت تحقیقات و بازاریابی نیوتن در اوکلاهما رفتار و عادت خریداران را مورد بررسی قرار داد. این مصاحبه ها با 752 نفر در سراسر ایالات متحده که مصرف کننده مواد غذایی و نوشیدنی بودند، انجام گرفت و درصد خطای آن 5/3 درصد اعلام شده است

خلاصه بررسی
بسته بندی های شیشه ای اولین انتخاب مصرف کنندگان برای حفظ کیفیت، پاکی و مزه غذا می باشد و به نظر می رسد اغلب آنان به سلامت بسته بندی بیشتر اهمیت می دهند. ترجیح مشتریان دائمی به سوی بسته بندی های شیشه ای است.

مواد بسته بندی
زمانی که پاسخ دهندگان خرید می کنند بسته بندی ها از مواد گوناگونی می باشد. آنها بسته بندی شیشه ای را برای کیفیت، تمیزی، مزه، محافظت از محصول و زمان نگهداری ترجیح می دهند. وقتی به صورت عمومی در مورد مواد بسته بندی سوال می شود. مصرف کنندگان عمومی نیز تمایل بیشتر به بسته بندی شیشه ای دارند. با توجه به پرسش های انجام شده، 75 درصد برای ماءالشعیر، 96 درصد برای نوشیدنی الکلی، 65 درصد برای سس و چاشنی، 87 درصد برای مواد غذایی و 90 درصد برای غذای کودک، بسته بندی شیشه ای را ترجیح می دهند. با توجه به سطح درآمد،خرید محصولاتی که در شیشه بسته بندی شده است، برتری قابل ملاحظه ای یافته است. بسته بندی شیشه ای نوشابه ها به منظور حصول کیفیت، پاکی، مزه و طعم و محافظت محصول مطرح می شود.

شیشه بهترین ماده برای بسته بندی
مصرف کنندگان دائمی تمایل زیادی به بسته بندی شیشه ای نشان می دهند. 42 درصد از مغازه های خواربارفروشی، محصولات اصلی را به صورت مداوم و یا به صورت فصلی خریداری می کنند اغلب مصرف کنندگان دائمی در این بررسی زنان 25 تا 54 ساله بوده اند که بیش از 50 هزار دلار درآمد سالیانه داشته اند. مصرف کنندگان دائمی عقاید خود را این گونه بیان می کنند که 6 تا 8 درصد مغازه های اصلی را با توجه به کیفیت و استاندارد ترجیح می دهند.

افراد بسیاری مصرف ماءالشعیر در شیشه را ترجیح می دهند.
مصرف کنندگانی که ماءالشعیر را در شیشه ترجیح می دهند بیشتر بین 25 و 44 سال سن داشته و درآمد سالانه ی در حدود 50 هزار دلار و یا بیشتر داشته اند. در اغلب پاسخ ها شیشه به عنوان ماده ارجح عنوان شده و سایر مواد گزینه های بعدی بوده اند.

صنعت شیشه‌سازی

اطلاعات اولیه

شیشه‌های معمولی که در زندگی روزمره بکار می‌روند، عمدتا شامل سیـلیس ، کربنات کلسیم ( یا آهک ) و کربنات سدیم و زغال کک است ( گاهی از فلدسپار و دولومیت نیز استفاده می‌شود ). معمولا این مواد را به صورت پودر یا دانه‌هایی به قطر 0.2 تا 2 سانتی‌متر ، مصرف می‌کنند. البته برای تهیه شیشه‌های مرغوب و کریستال ، از سیلیس تقریبا خالص (کوارتز) استفاده می‌شود. در شیشه‌های معمولی حدود ½ درصد آلومین و 0.08 درصد اکسید آهن III نیز وجود دارد.

تاریخچه

صنعت شیشه‌سازی ، در ایران سابقه بسیار طولانی دارد که به حدود پیش از 2000 قبل از میلاد می‌رسد. کشف یک ظرف شیشه‌ای زرد رنگ صدفی با زینتی شبیه به خطوط شکسته موج‌دار که در یکی از قبرستانهای لرستان پیدا شده ، یک گردن‌بند شیشه‌ای حاوی دانه‌های آبی رنگ متعلق به 2250 سال پیش از میلاد ، در ناحیه شمال غربی ایران و قطعات شیشه‌ای مایل به سبز که در کاوشهای باستان شناسی لرستان ، شوش و حسنلو بدست آمده است، نشان دهنده سابقه تاریخی صنعت شیشه‌سازی در ایران است.

سیر تحولی و رشد

کشف بطریهای گردن دراز که دهانه آن با نقره مسدود شده بود در قرن 12 میلادی ، قالبهای ساخت وسایل شیشه‌ای در نیشابور ، نشان دهنده شتاب بیشتر صنعت شیشه‌گری در اوایل رواج اسلام در ایران است که به‌تدریج با رونق صنعت شیشه‌سازی در ایتالیا ، راه زوال را در پیش گرفت که تا قرن هفدهم میلادی ادامه یافت. از آن پس ، رونق و بازسازی این صنعت دوباره شروع شد و به مدد مهارت ایرانیان در رنگ آمیزی شیشه ، شتاب چشمگیری پیدا کرد. از آن جمله ، می‌توان ساختن انواع محصولات مختلف شیشه‌ای از ابریق گرفته تا گلدان ، بطری و … در شیراز ، اصفهان و قم در قرنهای دوازدهم و هجدهم میلادی را برشمرد. اما از آن زمان به بعد ، بی‌لیاقتی و غفلت دولمتردان وقت باعث شد صنعت شیشه‌سازی در ایران افت کند.

مراحل مختلف تهیه شیشه

1. تهیه مواد اولیه و تبدیل آنها به پودر با دانه‌بندی بین 0.1 تا 2 میلی‌متر
2. توزین هر یک از مواد اولیه به نسبتهای مورد نظر و مخلوط کردن آنها همراه با 4 تا 5 درصد آب و انتقال مخلوط به کوره
3. ذوب کردن مخلوط در کوره و تهیه خمیر شیشه
4. بی‌رنگ کردن خمیر شیشه و خارج کردن گازها
5. تبدیل به فرآورده‌های مورد نیاز بازار و صنایع
6. نپختن شیشه ( قرار دادن شیشه داغ در کوره‌هایی که دمای کمی دارد، برای کاهش شکنندگی شیشه)

فرآورده‌های مختلف شیشه‌ای

در حال حاضر ، صنایع شیشه‌سازی عمدتا در پنج شاخه اصلی مصرف در ایران فعالیت دارند:

• ساختمان سازی
• صنایع غذایی
• تهیه لوازم خانگی
• صنایع خودرو سازی
• صنایع دارو سازی و آزمایشگاه

انواع مهم فراورده‌ههای شیشه‌ای

شیشه جام

این نوع شیشه ، برای مصرف در پنجره ، قاب عکس و غیره تهیه می‌شود و دارای سطح کاملا صاف است. در مرحله تولید با عبور خمیر شیشه بین دو غلطک صاف افقی ، عمودی و یا عبور از روی قلع مذاب به دستگاه برش و کوره پخت هدایت می‌شود.

انواع بطری

برای تهیه بطری ، خمیر شیشه را از بالای ماشین قالب‌زنی توسط قیچی مخصوص به صورت لقمه‌هایی در آورده ، به قسمت قالب‌زنی وارد می‌کنند و از پایین ، هوا در آن می‌دمند تا شکل مطلوب به خود بگیرد. برای تهیه انواع لیوان ، استکان ، لوله چراغ نفتی و فانوس ، مانند تهیه بطری عمل می‌شود، ولی بجای دمیدن هوا ، از قالب ویژه استفاده می‌شود.

شیشه‌های ایمنی بدون تلق

این نوع شیشه‌ها برای ویترینها و شیشه‌های عقب و کناری خودرو تهیه می‌شوند. پس از مراحل برش و شکل‌دهی ، در پرسهای مخصوص ، آنها را در کوره الکتریکی تا °650C گرم کرده ، بطور ناگهانی سرد می‌کنند تا بر اثر تبلور جزئی ، بر مقاومت آنها افزوده می‌شود.

شیشه ضد گلوله

این نوع شیشه شامل چهار لایه 6 میلی‌متری و دو لایه تلق ضخیم است. در هر مورد ، ابتدا از طریق وصل کردن به خلاء ، هوای بین لایه‌‌ها را خارج کرده ، ضخامت شیشه و تلق را به هم می‌جشبانند و بعد تحت فشار 13 اتمسفر در دمای °120C ، به مدت سه ساعت نگه می‌دارند تا لایه‌ها کاملا به همدیگر بچسبند.

الیاف شیشه‌ای

این نوع الیاف ، با عبور خمیر شیشه از منافذ باریک یک قسمت غربال مانند ، تهیه می‌شوند. از این نوع الیاف ، در تهیه پارچه ، پتو و لحاف و عایق‌بندی دستگاه‌های حرارتی و برودتی و عایق الکتریکی ، صحافی و غیره استفاده می‌شود.

شیشه‌های مخصوص

شیشه‌ها نشکن

این نوع شیشه‌ها دارای ضریب انبساط بسیار کم‌اند و در مقابل تغییر ناگهانی دما یا ضربه ، مقاومت زیادی دارند. از این رو ، از آنها برای تهیه ظروف و وسایل آزمایشگاهی و اخیرا ظروف آشپزخانه استفاده می‌شود.

برای تهیه این نوع شیشه‌ها ، به جای Na₂O و CaO از Zr₂O₃ ، Al₂O₃ و B₂O₃ استفاده می‌کنند که به نام شیشه‌های پیرکس ، ینا و کیماکس شهرت دارند.

شیشه‌های بلور

این نوع شیشه‌ها بسیار ظریف و مشابه به کریستال‌اند. اما سنگین و صدا دهندگی کریستال را ندارند و خاصیت شکست نور در آنها کمتر است. دارای 75 درصد سیلیس ، 18 درصد و 7 درصد Cao اند.

شیشه‌های سرب‌دار

این نوع شیشه‌ها از شیشه‌های معمولی شفافتر و سنگی‌ترند و ضریب شکست بالاتری دارند و دارای سه نوع‌اند:

• کریستال:
  
  که بسیار شفاف ، سنگین ، صدادار و قابل تراش است و نور را در خود می‌شکند و طیف رنگی می‌دهد. از این رو ، در تهیه گلدان ، لوستر و … بکار می‌رود. دارای 53 درصد سیلیس ، 11 درصد و 35 درصد Pbo است.
• اشتراس:
  
  که سنگ نو نیز نامیده می‌شود و از آن ،‌ جواهرات مصنوعی درست می‌کنند. دارای 40 درصد سیلیس 7 درصد و 52 درصد Pbo است.
• فلینت:
  
  که در تهیه عدسی دوربینهای عکاسی و اسباب دقیق فیزیکی بکار می‌رود. دارای 20 تا 54 درصد سیلیس ، 5 تا 12 درصد و 34 تا 80 درصد سرب است.

شیشه ضد پرتوها

این نوع شیشه ، شامل یک قسمت و چهار قسمت pbo است، به مقدار قابل توجهی پرتوهای ایکس و پرتوهای رادیواکتیو را جذب کرده ، جلوی اثرات زیان‌بار آنها را می‌گیرد.

شیشه جاذب نوترون

این نوع شیشه‌ها با افزایش اکسید کادمیم ( CdO ) به شیشه معمولی تهیه می‌شوند و به‌عنوان حفاظ در مقابل تابشهای نوترونی ، بویژه در ارتباط با راکتورهای اتمی کاربرد دارند.

شیشه شفاف در مقابل IR

این نوع شیشه با اضافه کردن مقدار زیادی آلومین Al₂O₃ به شیشه معمولی حاصل می‌شود و در دستگاههای طیف نمایی و طیف نگاری IR مورد استفاده قرار می‌گیرند.

شیشه ضد اسید فلوئوریدریک

می‌دانیم که بعضی مواد شیمیایی مانند HF بر شیشه اثر می‌کنند. این تاثیر در واقع به واکنش سیلیسی موجود در شیشه با فلوئورید هیدروژن است که تولید اسید می‌کند. از این خاصیت در حکاکی و نقاشی روی شیشه استفاده می‌شود. اگر مقدار کافی فسفات آلومینیم که ساختار سیلیکات آلومینیم را دارد، در ساختار شیشه وارد شود، شیشه بدست آمده ، مقاومت قابل توجهی در برابر HF از خود نشان می‌دهد. علت این است که HF بر فسفات آلومینیم اثر ندارد.

شیشه‌های رنگی

برای برخی مصارف ویژه ، تهیه شیشه‌های رنگی ضرورت دارد. برای این کار ، عمدتا از اکسید فلزات استفاده می‌شود. برای مات یا شیری کردن شیشه ، فلوئوریت کلسیم ، کریولیت ، اکسید آنتیموان (III) ، فسفات کلسیم ، سولفات کلسیم و دی‌اکسید قلع استفاده می شود، زیرا این مواد ، رسوبهای کلوئیدی در خمیر شیشه تولید می کنند که پس از سرد شدن ، سبب شیری شدن آن می‌شوند.

مواد خام شیشه

ماسه شیشه

ماسه لازم برای تولید شیشه باید تقریبا کوارتز خالص باشد. در بسیاری موارد ، منطقه ته‌نشینی ماسه شیشه ، محل کارخانه شیشه سازی را تعیین کرده است. برای ظروف غذاخوری ، مقدار آهن موجود در ماسه نباید از 45% و برای شیشه اپتیکی نباید از 0.015% تجاوز کند، چرا که آهن تاثیر نامطلوبی بر رنگ اغلب شیشه‌ها دارد.

سودا

Na₂ یا سودا اصولا از سدیم کربنات چگال ( Na₂CO₃ ) تامین می‌شود. سایر منابع عبارتند از سدیم بی‌کربنات ، سدیم سولفات ناخالص و نیترات سدیم. نیترات سدیم برای اکسایش آهن و شتاب دادن به عمل ذوب نیز مفید است. منابع مهم آهک (CaO) سنگ آهک و آهک پخته حاصل از دولومیت (CaCO₃.MgCO₃ ) است که خود MgO را نیز وارد عمل می‌کند.

فلدسپار

این مواد دارای فرمول کلی R₂O. Al₂O₃ . 6SiO₂ هستند که در آنها R₂O ، معرف Na₂O یا K₂O یا مخلوطی از این دو است. این مواد در مقایسه با اکثر مواد دیگری که منبع Al₂O₃ هستند، مزایای بسیاری دارند. فلدسپارها ارزان ، خالص و گدازپذیرند و کلا" از اکسیدهای ایجاد کننده شیشه تشکیل شده‌اند.

از خود Al₂O₃ تنها هنگامی استفاده می‌شود که قیمت محصول از درجه دوم اهمیت برخوردار باشد. فلدسپارها همچنین Na₂O یا K₂O و SiO₂ را نیز تامین می‌کنند. مقدار آلومین در پایین آوردن نقطه ذوب شیشه و کُند کردن واشیشه‌ای شدن ، موثر است.

بوراکس

بوراکس به عنوان یک جزء ترکیبی فرعی ، هم Na₂O و هم اکسید بوریک را برای شیشه تامین می‌کند. هر چند که از بوراکس به ندرت در شیشه پنجره یا شیشه جام استفاده می‌شود، اما اکنون این ماده ، عموما در انواع خاصی از شیشه بطری‌ها بکار می‌رود. یک نوع شیشه بوراتی با ضریب شکست بالا نیز وجود دارد که در مقایسه با شیشه‌های قبلی ، مقدار پراش نور آن کمترو ضریب شکست نور در آن بالاتر است و شیشه اپتیکی باارزشی بشمار می‌رود.

بوراکس علاوه بر توانایی بالا در ایجاد گدازش ، نه‌تنها ضریب انبساط را پایین می‌آورد، بلکه دوام شیمیایی را نیز افزایش می‌دهد. هنگامی که قلیائیت اندکی در فرایند تولید مورد نظر باشد، از اسید بوریک استفاده می‌شود که بهای آن ، دو برابر بوراکس است.

سدیم سولفات ناخالص

این ماده که مدتها مانند سایر سولفاتها نظیر آمونیوم سولفات و باریم سولفات ، یک جزء ترکیبی فرعی در شیشه تلقی می‌شد، غالبا در تمام انواع شیشه بکار می‌رود. این ماده ، کف موجود در کوره‌های مخزنی را که ایجاد مشکل می‌کند، حذف می‌نماید. برای کاهش سولفاتها به سولفیتها ، از کربن استفاده می‌شود.

ممکن است برای ایجاد سهولت در حذف حباب‌ها ، آرسنیک تریوکسید افزوده شود. آهن را با سدیم یا نیترات پتاسیم ، اکسید می‌کنند تا مقدار آن در شیشه نهایی چندان قابل توجه نباشد. از پتاسیم نیترات یا کربنات ، در بسیاری از شیشه‌های مرغوب‌تر نظیر شیشه ظروف غذاخوری ، شیشه تزئینی و شیشه اپتیکی استفاده می‌شود.

خرده شیشه

این ماده از خرد کردن کالاهای معیوب ، لبه‌های پرداخت شده کالاها یا سایر ضایعات شیشه‌ای بدست می‌آید و استفاده از آن ، سبب سهولت عملیات ذوب می‌شود و در عین حال ، مواد ضایعاتی نیز به مصرف می‌رسند. ممکن است مقدار خرده شیشه مصرفی در هر بار بین 10 تا 80 درصد باشد.

بلوکهای نسوز

این مواد در صنعت شیشه ، بدلیل شرایط سخت موجود به طرز ویژه‌ای بسط و توسعه یافته‌اند. زیرکن متخلخل ، آلومین ، مولیت و مولیت - آلومین تفجوش و زیرکونیا - آلومین - سیلیس ، آلومین و آلومین - کروم که بروش ریختگی برقی تهیه شده‌اند، از جمله بلوکهای نسوزی هستند که در کوره‌های مخزنی شیشه بکار می‌روند. آخرین تجربه بدست آمده در کوره‌های بازیابی گرما ، استفاده از فراورده‌های نسوز بازی بدلیل وجود غبار و بخارهای قلیایی در کوره است.

طاقهای آجری کوره از جنس سیلیس که استفاده از آن در صنعت ، اقتصادی است، عمدتا تعیین کننده دمای عملیات کوره است.